تبیین مبانی اعتقادی شیعه در زیارت جامعه كبیره
یکی از یادگاریهای مهمی که از امام هادی(ع) برجای مانده زیارت «جامعه کبیره» است که میتوان آن را نمودی از تمام مسائل مربوط به تشیع دانست.
مهمترین بخش ابعاد زندگانی این بزرگوار بُعد سیاسی است، چراکه دوران امامت وی همزمان با شش خلیفه عباسی چون «معتصم»، «واثق»، متوکل «منتصر»، «مستعین» و «معتز» بود و هرکدام از آنان برای امام(ع) دردسرهایی را ایجاد میکردند. از این رو ایشان چون نمیتوانستند خیلی به وضوح در میان مردم حضور پیدا کنند بیشتر مسائل را به شاگردانشان انتقال میدادند تا اندرزها توسط این افراد به مردم گوشزد شود.
از شاگردان ایشان میتوان به «فضل بن شاذان» اشاره کرد. وی یکی از علمای بزرگ و دانشمندان مشهور اسلامی است که در رشتههای مختلف دانش و علم تخصص داشته است. او همواره آماده دفاع از شبهاتی که در اصول اعتقادی شیعه وارد میکردند بوده و با دلیل و برهان قاطع شبهات را رد و باطل میکرد. وی علاوه بر آن که از شاگردان امام هادی(ع) بود از شاگردان امام حسن عسکری(ع) نیز بوده است. بهگونهای که وقتی کتابهایش را به این امام بزرگوار عرضه کردند فرمودند: «من به اهل خراسان غبطه میخورم، زیرا که فضل بن شاذان درمیان آنان است.
از دیگر شاگردان ایشان میتوان به «احمد بن اسحاق» اشاره کرد. وی فرستاده مردم قم بوده است و درواقع از کسانی است که امام مهدی(عج) را ملاقات کرد. «عبدالعظیم حسنی، علی بن مهزیار اهوازی و احمد بن اسحاق» و... را میتوان از دیگر شاگردان این بزرگوار دانست.(سپهر، عباسقلیخان (۱۳۸۲)، زندگانی امام علی النقی، تهران: انتشارات کتابفروشی اسلامیة، اول). با این حال ایشان برای استحکام بخشیدن به ریشههای اعتقادی جامعه، بیانات بسیاری فرمودند که از مهمترین آنان میتوان به مواردی همچون نامه امام به اهل اهواز، پاسخهای امام هادی به پرسشهای یحیی بن اکثم و جدال در قرآن اشاره کرد. (عطاردی قوچانی، عزیزالله (۱۳۸۸)، ترجمه: مسند امام هادی(ع) بوالحسن علی بن محمد(ع)، قم: کتابخانه مجتمع آموزش عالی قم، اول) اشاره کرد.
یکی از مهمترین زیاراتی که از این امام همام برجای مانده است زیارت «جامعه کبیره» است که میتوان آن را نمودی از تمام مسائل مربوط به تشیع دانست. در این زیارتنامه امام(ع) قصد القای مطالبی داشته است. در این زیارتنامه اهلبیت(ع) برگزیدگان خداوند سبحان هستند و خداوند آنان را به کرامت خود مخصوص کرده و پایگاه رسالت و محل رفت و آمد فرشتگان نزول وحی قرار داده است. در طول تاریخ همواره دو حرکت در مقابل هم بودهاند، حرکت به سوی حق و هدایت و خط دیگر گمراهی و ضلالت که هرکدام از این دو حرکت، پیشوایانی دارند که اهلبیت رهبران هدایت به سوی حق و متصدی امر امامت بر حق این امت هستند، کسانی که دارای عقل کامل و وارثان انبیای گذشته از آدم تا خاتم هستند.
در بخش دیگر از این زیارتنامه امام(ع) بنیانهای فکری تشیع و حدود آن را بیان میکنند که دعوت اهلبیت(ع) بر آن استوار بوده و بر شیعیان اطاعت از آن واجب است و آن حدود الهی شهادت بر وحدانیت حق و رسالت پیامبر گرامی و امامت پیشوایان بعد از او و بزرگی، کبریایی حق و شأن و مقام ذات الهی خداوند سبحان است و همچنین عهد و پیمان پروردگار و اطاعت از آن، دعوت به راه حق به وسیله برهان، حکمت پند اندرز و... در برابر خداوند سبحان است. همچنین بخشی دیگر به معرفی دوستان و موالیان اهلبیت میپردازد که در راه هدایت و مسیر حق قدم برداشته و نزد خداوند ارزشی دارند.
در کلامی دیگر به مردم؛ ایمان به رجعت و زیارت قبور معصومین(ع) و ایمان به امور غیبی و آمادگی برای پیروی از اهلبیت(ع) و بیزاری جستن از دشمنان ائمه اطهار(ع) و اهلبیت و دوستی با دوستان آنان اشاره دارد.(پیشوایی، مهدی (۱۳۷۶)، نگرشی بر زندگانی اجتماعی ـ سیاسی وفرهنگی امامان معصوم علیهم السلام، قم:مؤسسة امام صادق، اول).
ایشان علاوه بر زیارت جامعهای که از خود به یادگار گذاشتند تسبیحی نیز دارند که در روز چهاردهم و پانزدهم ذکر شده است. در محتوای آن آمده است: پاک و منزه است، خدایی که همیشه هست و فراموش نمیکند، خدایی که قائم است و بیهوده عمل نمیکند، خدایی که بینیاز است و محتاج نمیشود خدا را پاک و منزه میشمارم و ستایشش میکنم. (سپهر، عباسقلیخان (۱۳۸۲)، زندگانی امام علی النقی، تهران: انتشارات کتابفروشی اسلامیة، اوّل.) این امام بزرگوار در طول عمر خود از مجاهدت و تلاش دست بر نداشتند، اما از آن جایی که خلفای زمان خود چندان تمایلی برای حضور امام نداشتند ایشان را بالاخره در سال ۲۵۴ هجری به شهادت رساندند. وقتی خبر شهادت امام(ع) در سامرا پخش شد همه مردم به خانه حضرت هجوم برده و جوی از حزن و ماتم بر شهر حاکم شد. امام حسن عسکری(ع) بر جنازه پدرشان نماز خواندند و به صورت با شکوهی تشییع و در خانه خودشان دفن شدند.