شهید مشروطه نهضت مشروطه حوزه/ میرزا ابراهیم شهید از علمای شاخص آذربایجان غربی است که دارای تالیفا بسیاری است و اموال زندگی خود را در جهت منافع اسلام و شیعه وقف کرده و به دست تندروهای مشروطه خواهی به ش

به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از آذربایجان غربی، میرزا ابراهیم دُنبُلی خویی، فقیه و محدّث امامی قرن سیزدهم و چهاردهم هجری قمری بود.

از خصوصیات بارز میرزا ابراهیم را تقوی، پرهیزکاری، اطعام فقرا، کثرت زیارت قبور ائمه (علیهم السّلام)، وقف اموال در راه خدا و رسیدگی به امور مردم بر شمرده اند و از ایشان تالیفات بسیاری در علوم مختلف برجای مانده است.

این عالم نامدار، از نوابغ روزگار و دارای صفات حمیده و اوصاف کثیره است و از نظر اخلاق، پیشوای صاحبان اخلاق و در جود و کرم، انفاق در راه خدا، و تواضع و پرهیزکاری، یگانه ی روزگار بود. عالمی عابد، زاهدی متقی و شجاع بود، در گفتن حرف حق از هیچ مقامی پروا نداشت، همه ساله نه تنها فقیران خوی را بلکه تمام اهل شهر را بدون استثناء، اطعام می کرد و در ماه مبارک رمضان، به نوبت، به هر یک از پیش نمازهای خوی اقتدا می نمود و به کسانی که ورشکست می شدند کمک می کرد و هر کسی که نیاز به سرمایه داشت، برایش سرمایه فراهم می نمود. هنگام صحبت، کلمه ی من را هرگز به زبان نیاورده و همواره از کلمه ما استفاده می کرد و از نظر مراعات آداب، در اوج قرار داشت.

آقا میرزا ابراهیم از دانشمندان مبارز جهان تشیع به شمار می رفت و در علوم اسلامی به ویژه حکمت، سرآمد علمای عصر خود بود.

اوژن اوبن سفیر فرانسه در ایران در سال ۱۸۶۳ میلادی (۱۲۴۲ شمسی) دیداری از خوی داشته است و درباره آیت الله میرزا ابراهیم دنبلی چنین می نویسد: «مجتهد بزرگ شهر، حاجی میرزا ابراهیم آقا، از احترام فوق العاده ی عموم مردم برخوردار است. خانه اش کوچک است و تنها یکی از اطاق های آن که با فرش مفروش شده پنجره اش به حیات کوچکی باز می شود، در آستانه در، طبق رسمی قدیمی، محجر چوبی گذاشته اند؛ یعنی در این جا باید کفش ها را از پا درآورد، مرد محترم کهنسال، نزدیک پنجره اطاق، در میان تعداد بیشماری کتاب، در موضوعات فقه اسلامی و پرورنده هایی که برای اتخاذ تصمیم و صدور رأی به حضور وی آورده اند، نشسته است و به پای کسی بلند نمی شود، او عینک می زند.

عمامه بزرگ سفیدی بر سر دارد و ریشش را با حنا رنگ می کند، بعد از ادامه تحصیل در نجف و کسب فیض از محضر استادان بزرگ، به شهر خود بازگشته است، تا دین و عدالت را در میان همشهریان خود گسترش دهد.

با آن که از راه علم و تقوا به ثروت رسیده است؛ ولی خود، با قناعت زندگی می کند و بیشتر درآمد حاصل املاک اش را، صرف احسان و صدقه می کند.

به موجب وصیتش، بعد از درگذشت وی، همه دارایی اش وقف امام سوم است، عده ای که به دیدار و زیارت وی می آیند، قابل شمارش نیست.

او چندین بار به زیارت مکه نایل شده، و با وجود کبر سن، حداقل در سال یکبار، به شهرهای کربلا و مشهد مشرف می شود و اهالی خوی، هنگامی که او را می بینند، با چنین علو و مقام، چون یک فرد عادی، کفش ها زیر بغل، در مسجدی مشغول دعا خواندن است، سخت به هیجان می آیند.»

عذرخواهی میرزای شیرازی از میرزا ابراهیم شهید

آیت الله شهید در یکی از مسافرت های خود به عتبات عالیات درباره یک موضوع دینی با آیت الله حاجی محمدحسن شیرازی مباحثه و در نتیجه اختلاف عقیده پیدا کرد و بعد حاجی میرزا ابراهیم آقا به کاظمین می رود و آیت الله شیرازی در مدارک و اسناد موضوع اختلاف بار دیگر تحقیق می کند و بر او محقق می شود که اشتباه کرده است فوراً از نظر خود عدول کرده و موضوع را به اطلاع حاجی میرزا ابراهیم آقا رسانده و عذر خواهی می نماید.

حاجی میرزا ابراهیم آقا عالمی ثروتمند بود که از نظر اخلاقی سخاوت و گشاده روئی را نیز داشت. وی از درآمدهای خود معمولاً مقدار ناچیزی را به مصرف شخصی رسانده بقیه را صرف خیرات و مبرات می کرد و تمام دارائی خود را وقف نمود.

شهید مشروطه

در زمان نهضت مشروطیت، شهر خوی، از شهرهایی بود که دلبستگی شدیدی به نهضت داشت و در پشتیبانی از نهضت دنباله رو تبریز بود.

در آغاز، کار مشروطه خواهی در خوی به سمت مردان معتدل و میانه رو و خیراندیش بود و با ورود مجاهدان قفقاز، تمایلات آرام مشروطه خواهی در خوی، رو به تندی رفت.

میرزا جعفر زنجانی، به اتفاق شش تن از خویی های مقیم قفقاز که در آن جا به حرکت های انقلابی پیوسته بودند، وارد خوی شد و مردم را به قیام ترغیب کردند.

همزمان با جریان مشروطه، جنگ خوی و ماکو که سیاست محمدعلی شاه بود، با شوراندن عشایر و ایجاد قتل و غارت در روستاها و اطراف شهرها، مردم را از مشروطه رویگردان می کرد آغاز شد.

برای اجرای آن نقشه شوم، به تحریک سردار ماکو، کردها برای غارت، به روستاهای شمال خوی تاختند و خوی مشروطه خواه و ماکو طرفدار استبداد بود و این دو شهر رویاروی هم قرار گرفتند.

در جنگی که درتاریخ ۲۱ شهریورماه ۱۲۸۶ خورشیدی در سکمن آباد خوی روی داد، مجاهدین، شکست فاحشی از مستبدین خوردند و عده ای کشته و اسیر شدند، از جمله اسیران، میرزا جعفر زنجانی، رهبر مجاهدین بود، که بعد از چند روز اسارت او را کشتند. مجاهدین با این شکست سخت به سمت خوی عقب نشینی کردند. خوف و هراس شهر را فراگرفت.

در این میان، برخی از آیت الله میرزا ابراهیم دنبلی که دارای جایگاه مذهبی، سیاسی و مردمی بود، انتظار پیوستن به مشروطه خواهان را داشتند و برخلاف انتظار آن دسته از مردم، این عالم ربانی، با اختیار رویه بی طرفی به کارگشایی امور شرعی می پرداخت.

مجاهدین به تلافی شکست خودشان در سکمن آباد و کشته شدن میرزا جعفر زنجانی، می خواستند دست به کشتار مخالفان مشروطه یا کسانی که به این صفت شناخته می شدند، بزنند و در این گیر و دار، مرتضی نامی، از مجاهدین افراطی، در ۲۳ شهریورماه ۱۲۸۶ شمسی همزمان با ۶ شعبان ۱۳۲۵ قمری در خوی، آقا میرزا ابراهیم دنبلی را به همراه آقا ضیا، خواهرزاده وی در منزل آقا میرزا ابراهیم به ضرب گلوله در هفتاد و شش سالگی به شهادت رساند.