مسعودی: مانیفست ارتباطات اسلامی تدوین شود / متفکر: وسعت و فراگیری الگوی ارتباطات قرآنی
در نشست «تدوین الگوی ارتباطات اسلامی از منظر قرآن» بیان شد؛
به گزارش ایکنا، امیدعلی مسعودی، عضو هیئت علمی دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره، شامگاه پنجم خردادماه، در نشست علمی «تدوین الگوی ارتباطات اسلامی از منظر قرآن کریم» که از سوی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برگزار شد، گفت: با نگاه هستی‌شناسانه از منظر توجه به عالم غیب و خدامحوری، تعریف ما از هستی و انسان تغییر خواهد یافت، از این رو ارتباط انسان با خدا، انسان با انسان و انسان با طبیعت بسیار مهم و دارای جایگاه است. ارتباط انسان با تکنولوژی هم مسائل عدیده‌ای را برای ما ایجاد کرده است.
وی افزود: اشکال اساسی در مدل‌های ارتباط، به هستی‌شناسی افرادی که وارد این حوزه شده‌اند بر می‌گردد؛ چون هستی‌شناسی آنها فارغ از خدا و مستقل است انسان موجودی رها شده است و در معرفت‌شناسی تن به اصالت فرد و اومانیسم می‌دهد، لذا مدل‌های ارتباطی خود را علمی می‌دانند و معتقدند علم به بررسی واقعیت و علیت می‌پردازد و ما از معلول به علت می‌رسند.
مسعودی اضافه کرد: ولی در الگوی ارتباطات اسلامی بر اساس وحی، ما خالق هستی را از ابتدا با انسان مرتبط می‌بینیم و معتقدیم انسان می‌تواند تکامل یافته و در سطح بالا مانند پیامبران و معصومان با خدا ارتباط داشته باشد؛ البته دنیای غرب هم امروز جهان ماوراء الطبیعه را پذیرفته است.
مسعودی تصریح کرد: براساس مطالعاتی که در تفاسیر مختلف داشته‌ام معتقدم انسان می‌تواند با خداوند سخن بگوید و پیام بگیرد؛ اگر کسی بتواند به کمال برسد مانند پیامبران خودش می‌تواند این کار را انجام دهد و در مراتب عام و پایین، انسان از طریق قرائت قرآن و خواندن نماز و دعا می‌تواند به مراتبی از ارتباط با خدا دست یابد. اصولاض در نگاه مادی‌گرایان، ارتباط، انتقال معنا از یک فرستنده به گیرنده یعنی انسان به انسان است؛ در این ارتباط گیرنده هیچ وقت صددرصد پیام فرستنده را درک نمی‌کند و محل ذخیره پیام در مغز است ولی ما معتقدیم که برای معصومان و پیامبران کاملاً و صددرصد قابل دریافت است؛ پیامبران پیام خدا را کاملا سالم و معصومانه گرفته و به مردم انتقال می‌دهند.
شکل‌گیری ارتباط انسان با خدا قبل از حیات
مسعودی بیان کرد: ارتباط انسان با خود، با خدا، با طبیعت و موجودات و ارتباط خدا با انسان انواع ارتباطاتی است که از دید امام صادق(ع) وجود دارد. ما سه عالم داریم؛ اول عالم قبل از حیات دنیا یا ذر که خود آن هم سه عالم است یعنی ذر، صلب و ترائب و جنین. عالم دیگر دنیا و عالم سوم آخرت است؛ از منظر قرآن الگوی ارتباطی قبل از خلقت انسان از سوی خداوند و در عالم ذر وجود دارد. در عالم ذر چون انسان اختیار ندارد مسئولیت هم ندارد ولی می‌داند خالقی دارد که نیازمند او هست و بقای خلقت او در فیض خداوندی است.
عضو هیئت علمی دانشگاه سوره بیان کرد: آنچه به عنوان مهمترین عامل در سرنوشت انسان رخ می‌دهد در عالم دنیا است و در این عالم ارتباطات، اقناع مخاطب، آزادی و مسئولیت انسان مورد بحث است؛ مادی‌گرایان عمدتاً به قوانین انسانی برای ارتباطات می‌اندیشند ولی ما در پرتو فقه ارتباطات این مسئله را بررسی می‌کنیم.
وی افزود: مثلاً در دین اسلام بر رعایت حقوق حیوانات تاکید زیادی شده است؛ همچنین در ارتباط با محیط زیست و به کارگیری ابزار باید طوری رفتار کنیم که حقوق دیگران را پایمال نکنیم و در تفاسیر قرآن به خوبی این مسائل از دو بعد تأثیرگذاری در سرنوشت دنیوی و اخروی تبیین شده است.
مسعودی بیان کرد: از دیدگاه تفکر اسلامی، سه مقطع برای بعد از دنیا یعنی بزرخ و قیامت و جاودانگی برشمرده شده و ارتباطات هم در پرتو نگاه به این عوالم قابل تبیین است. مثلاً در مدل مادی‌گرایی و در نگاه کافرانه، در دادگاه مطبوعات می‌توانند بگویند چرا غیبت کردی و تهمت زدی ولی در نگاه مؤمنانه، در قیامت برای هر کدام از این کارها مسئولیت سنگینی وجود دارد، لذا اگر ما ارتباطاتمان درست باشد پاداش می‌گیریم و وارد بهشت خواهیم شد.
مسعودی با بیان اینکه مهمترین نوع ارتباط، ارتباط انسان با خداوند است، اظهار کرد: البته ما نمی‌توانیم منکر ارتباط اشیاء و جمادات و نباتات با خدا شویم زیرا همه آنها تسبیح‌گو هستند ولی اینها اراده ندارند لذا مسئولیت ما که صاحب اراده و اختیار و آزادی هستیم بسیار سنگین است و باید همواره طبق قواعد ارتباطی قرآنی بیندیشیم و زندگی کنیم.
تولید مانیفست ارتباطات اسلامی برای ایجاد نظام ارتباطات معنوی
وی اضافه کرد: در الگوهای پزتویستی اساسا پاسخگویی به خدا وجود ندارد ولی در نگاه توحیدی، ارتباط انسان با خدا، ارتباط خدا با انسان، انسان کامل با خدا، ارتباط کلامی و غیرکلامی، ارتباط انسان با طبیعت و حیوانات و ارتباط انسان با ماشین وجود دارد و همه را می‌توان از تفاسیر و فقه احصاء کنیم. مثلاً برخی تفاسیر می‌گویند حتی اولیاء الهی هم مدت محدودی در جهنم می‌مانند و بعد وارد بهشت می‌شوند گرچه برخی تفاسیر دیگر آن را قبول ندارند.
مسعودی با بیان اینکه اتفاقات مطرح شده در برنامه «زندگی پس از زندگی» کمک زیادی می‌تواند به تکمیل مدل و الگوی ارتباطی از منظر قرآن بکند، تصریح کرد: باید مانیفست ارتباطات اسلامی شکل بگیرد، زیرا این الگو در سینما، تئاتر، انواع هنرها و آموزش و پژوهش خیلی مهم است؛ اینکه در عرصه سینما حریم خصوصی چه چیزی را باید نشان دهیم، در محیط‌های آموزشی، خانواده و احزاب و سیاست هم بسیار حائز اهمیت است مثلا یک مسلمان محدوده ارتباطیش در حیطه توئیتر و اینستاگرام باید چگونه باشد؛ اگر اینها را آموزش دهیم نظام ارتباطاتی ما سالم و معنوی خواهد شد.
وسعت و فراگیری الگوی ارتباطات قرآنی
همچنین حجت‌‌الاسلام والمسلمین حسین متفکر، عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور در سخنانی با بیان اینکه تدوین الگوی ارتباطات از نگاه قرآن، موضوع وسیع، فراگیر و بسیار مهم و همه جانبه و ضروری است، گفت: این تحقیق باید جامع دیده شود؛ یعنی منظومه‌ای نیوتنی و کوانتومی؛ نیوتنی یعنی سیر منطقی را از علم به بینش، گرایش و تا مرحله نماد طی کرده باشد و نقش ارتباط انسان با خدا و خدا با انسان هم در مرحله کوانتومی دیده شود.
وی با بیان اینکه قرآن، سنت و سیره و عقل در کنار ارتباطات انسانی باید مورد توجه قرار بگیرد، افزود: در مرحله نخست باید فلسفه وجودی ارتباطات یعنی تحقق توحید و حرکت از ظلمت به نور مورد توجه باشد. در اینجا انسان و جامعه و پیام متعالی، نور و حقیقت وجودی خدا مورد بحث قرار می‌گیرد.
متفکر تصریح کرد: معرفت‌شناسی مبانی نظری هم باید به خوبی مورد توجه قرار بگیرد؛ معرفت‌شناسی است که ما را به خداشناسی و هستی‌شناسی سوق می‌دهد. همچنین مرحله دیگر شناخت اسماء الهی است و اینکه کدام یک در ارتباطات مهم است و هدف وجودی و عقل و فطرت انسان چگونه در ارتباطات نقش دارد. مبانی ارزش‌شناسی و جامعه شناسی هم در این فرایند مهم است؛ یعنی ارزش‌های جهت‌دهنده به ارتباطات کدام است.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور تصریح کرد: مبانی عملی ارتباطات یعنی مصالح و مفاسد هم مهم است و باید احکام تکلیفی و وضعی آن احصاء شود؛ سپس مسائل اصلی ارتباطات یعنی فرستنده و گیرنده و رمزگذاری‌ها بحث شود. اینکه گیرنده پیام فرد است یا خانواده یا والدین و اینکه پیام چیست