جای خالی نظارت بر سلامت روان معلمان
کارشناسان معتقدند که تکرار اتفاقات ناگوار در مدارس مثل تنبیه های بدنی ، آموزش و پرورش را باید به سمت نظارت و ارزیابی سلامت روان در معلمان هدایت کند تا دیگر شاهد چنین وقایع تاثر برانگیزی نباشیم.
تفسیر و پژوهش های خبری، تنبیه بدنی منجر به شکستگی گونه یک دانش آموز 9 ساله در مشهد توسط یک معلم، تنبیه بدنی یک دانش آموز در همدان و تشویق معلم به مشارکت دانش آموزان دیگر در تنبیه بدنی، پخش فیلم های مستهجن و نامناسب برای دانش آموزان توسط مسوولان مدرسه و... تنها مواردی از اعمال غیر اخلاقی و خشن در مدارس است که در ماه های اخیر خبری و باعث جریحه دار شدن احساسات مردم شده است.
مدرسه خانه دوم دانش آموزان است که والدین از آن انتظار دارند تا فرزندانشان با امنیت خاطر و آرامش راهی مدرسه شوند، اما با وجود این اتفاقات، والدین همواره این نگرانی را دارند که فرزندانشان در مدرسه آسیب نبییند.
گرچه تنبیه بدنی دانش آموزان و یا سایر تنبیه ها طبق ماده 77 آیین نامه، ممنوع و تخلف اداری محسوب می شود اما این سوال به طور ریشه ای مطرح است که چرا و در چه شرایطی مسوولان مدرسه و معلمان دست به این اقدام می زنند. با وجود تخلف تنبیه دانش آموزان، چرا معلمان برای مدیریت کلاس شان از تنبیه استفاده می کنند، مشکل از روش های تدریس است یا سلامت روان معلمان در این رخدادها دخیل است؟ برای بررسی وضعیت نظارت بر سلامت روان معلمان پژوهشگر ایرنا با یک کارشناس علوم اجتماعی که در یکی از مدارس تدریس می کند، صحبت کرد.
این معلم در ارتباط با جایگاه سلامت روان در استخدام معلمان به پژوهشگر ایرنا گفت: پس از قبولی در کنکور استخدامی آموزش و پرورش، داوطلبان به مصاحبه ای دعوت خواهند شد که هیاتی به اضافه نماینده گزینش از داوطلب سوالاتی می پرسند که تعدادی از آن، سوالات روان شناسی است یعنی در ابتدای استخدام، سلامت روان فرد داوطلب معلمی مورد توجه قرار می گیرد. پس از قبولی فرد در این مرحله، به مصاحبه اختصاصی گزینش عقیدتی سیاسی می رود.
وی افزود: اما معلمان حق التدریسی که در مدارس غیرانتفاعی کار می کنند، تنها برای گزینش سیاسی عقیدتی به آموزش و پرورش فراخوانده می شوند و تعیین صلاحیت علمی و روانی معلم بر عهده آن مدرسه غیرانتفاعی است. در مواردی که معلمی در مدارس غیرانتفاعی تخطی کند، مسئولیت آن بر عهده مدرسه است.
این معلم از تجربه خود گفت: در گزینش سیاسی و عقیدتی یک بخش درباره فعالیت های سیاسی است و دیگری احکام. سوالاتی که اغلب می پرسند حضور در راهپیمایی ها، نماز جمعه، حضور در انتخابات، قرائت قرآن، نحوه نماز خواندن و ... است. اکثر افرادی که به گزینش سیاسی و عقیدتی می روند، تاییدیه این مرحله را می گیرند.
وی در پاسخ به ضرورت نظارت بر سلامت روان معلمان گفت: به طور اساسی اغلب کسانی که برای استخدام آموزش و پرورش اقدام می کنند و حاضرند برای ماهی کمتر از دو میلیون تومان کار کنند، کسانی هستند که نتوانسته اند شغل بهتری پیدا کنند و از سر ناچاری تقاضای استخدام در آموزش و پرورش را دارند. دستمزد معلمان در جامعه نسبتا پایین است. اگر حتی فردی با سلامت روان جذب آموزش و پرورش شود با وجود مشکلات معیشتی، حقوق کم کلاس های پرجمعیت و ... به مرور زمان از لحاظ سلامت روان تحت فشار قرار می گیرد. آموزش و پرورش نیز به طور متوالی و منظم معلمان را از منظر روانی رصد نمی کند و در این موضوع تنها نمی شود به آن آزمون و مصاحبه استخدامی اکتفا کرد.
در همین ارتباط «علیرضا شریفی یزدی» جامعه شناس درباره ریشه های مساله تنبیه بدنی در مدارس به سه دلیل اشاره کرده است، اولا وجود خشونت در جامعه، ثانیا خوب نبودن حال معلمان به علت وجود مشکلات اقتصادی و ناهمخوانی هزینه‌ها و درآمدها و سومین عامل ناکارآمدی سیستم گزینش در دستگاه آموزش و پرورش است.
شریفی درباره اهمیت سلامت روان افزود: سلامت روان معلمان در طول خدمت صد در صد به طور مستقیم تاثیرگذار است. مساله هنگامی حل خواهد شد که هیچ معلمی در صورت نداشتن سلامت روانی وارد آموزش و پرورش نشود. این امر هم با گزینش قبل از استخدام معلم ها محقق می شود، البته بی تردید باید معلمانی که در حال حاضر مشغول به کار هستند نیز به لحاظ روانی مورد سنجش قرار گیرند و در صورت نیاز به درمان، به مراکز درمانی ارجاع داده شوند تا اقدامات درمانی لازم در خصوص آنها انجام شود.
باتوجه به صحبت های یک معلم و یک جامعه شناس در سیستم های گزینشی معلمان، ارزیابی و پایش سلامت روان معلمان در بدو ورود به آموزش و پرورش و حتی ارزیابی به طور منظم در طول سال های استخدامی از جمله مواردی است که باید از طرف وزارت آموزش و پرورش بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
از آنجایی که آموزش و پرورش یکی از حساس ترین سازمان ها در تربیت نسل های آینده است و معلمان این کشور به طور بی واسطه ای فرزندانمان را در اختیار دارند، لازم است از سه بعد به وضعیت معلمان رسیدگی شود، یکی از ابعاد معضل معیشت معلمان است که حقوق آنان درخور شغل حساس و ویژه معلمی شود، دیگر اینکه بر شأن معلمان در جامعه تاکید شود تا این معلمان مرز و بوم بتوانند با آسایش خاطر و بدون افسردگی به تدریس و اداره کلاس ها بپردازند و در آخر در پرتوی این دو بعد، سطح سلامت روانی معلمان مورد سنجش و ارزیابی قرار گیرد و در کنار آن دریافت خدمات بهداشت سلامت روانی برای آنان به طور رایگان درنظر گرفته شود.