احسان و عدالت در اقتصاد اسلامی
برداشتی از مفهوم عدالت و احسان از دیدگاه آیت اله کعبی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، مدرس و محقق حوزه و دانشگاه و نماینده استان خوزستان در مجلس خبرگان رهبری
مواردی همچون ساختن زندگی مادی و پیشرفت و تقویت اقتصاد و بهبود معیشت ورفاه عمومی و رشد و شکوفایی مادی و معنوی و بهره‌برداری از نعمت‌های الهی ارزشمند وستودنی است، سه اصل۱_ احیای منابع طبیعی و مادی برپایه منافع عمومی وجلوگیری از مفاسد عمومی ۲_ توجه به عدالت اجتماعی و پیشبرد آن ۳_ مشارکت همگانی در نهضت احسان و نیکوکاری و افزایش سطح خدمات و آسایش ورفاه اجتماعی و کاهش آسیب‌های بشری؛ برپایه عزت و کرامت انسانی، امروز بر اساس امر به معروف ونهی از منکر اقتصادی و عمومی دعوت به احیای ارزش‌های انسانی و نوعی مبارزه با فساد و تباهی است، و کناره‌گیری از مشارکت در عمران و آبادانی و مسئولیت‌های اجتماعی زهد منفی مذموم در شرع مقدس است و جرمی است که خداوند آن را در قرآن و پیامبر در سنت مورد نکوهش قرار داده است. از این منظر می‌توان دریافت که بکی از راه‌های رسیدن مومنین به اهداف اخروی، نیکو کاری و احسان در زمان زیست در دنیای فانی، است.
از منظر فقهی عدم استفاده انسان از منابع و امکانات و نیروهایی که خداوند به او بخشیده، و کاهش بهره وری اسراف منفی و هدر رفت سرمایه‌های مادی- معنوی و در ردیف گناه شمرده شده؛ از این‌رو، اسلام احیای چرخه تولید، توزیع و مصرف برپایه عدالت ودر جهت منافع همگانی را جزئی از عبادت می‌شمارد. احسان و نیکوکاری، در قرآن مجید دارای مصادیق فراوانی است و در این مقال، به موضوع احسان و نیکوکاری و عدالت در جامعه می‌پردازیم. قرآن کریم با امر به عدل و احسان، به این مهم اشاره می‌کند؛ چرا که عدم عدالت، بنیان اجتماع را متزلزل می‌کند، عدم احسان نیز موجب به وجود آمدن جامعه‌ای خشک و بی روح و مرده از نظر عاطفی می‌شود. از نظر فارابی در «سیاست مدینه» بر این رویکرد تأکید شده است که وظیفه سیاستمدار مدینه، نظام‌مندساختن روابط اعضای جامعه بر اساس عدل است، از این منظر مدیریت مناسبات اجتماعی بر پایه عدالت بر عهده حاکمان اسلامی است و حرکت در مسیر احسان و نیکو کاری، مورد تشویق اسلام و نظام اسلامی برپایه مواسات مومنانه وانسانی و مسابقه در خیر و نیکی و حرکتی مردمی است و کاری استحبابی است که ضمن داشتن برکات فراوان ورهگشا در زندگی فردی، آثار اجتماعی ویژه‌ای در جامعه بر جای میگذارد. پیوند استوار حکومت و مردم، نگاه مردمی زیستن حاکمان و مبارزه قاطع با مفاسد درجامعه، راهکارهایی است که مردم و حکومت را در برپایی عدالت همراهی می‌کنند. علمای علوم اجتماعی معتقدند که به هر نسبتی که جامعه از این سازوکارها بهره‌مند باشد، به همان نسبت آن جامعه در اجرای عدالت موفق خواهد بود؛ در غیر اینصورت، تدریجا عدالت جای خود را به تبعیض می‌دهد و نابسامانی‌های اجتماعی به وجود می‌آورد. از دیدگاه مرحوم علامه طباطبایی، عدالت این است که هر نیرویی به حق مسلم خود برسد و در جایی که شایسته است، قرار گیرد.