ثبت «خانه برج جلال» شهرستان خواف در فهرست آثار ملی ایران
ابوالفضل مکرمی‌فر با اعلام این خبر در خصوص تاریخچه این اثر اظهارکرد: با توجه به شواهد معماری، این بنا مربوط به اوایل دوره قاجاریه است.
وی در مورد کاربری این بنا گفت: این بنا ساختمانی برجی شکل است که دو کاربری را هم زمان در خود دارد. سه اتاق کوچک مسکونی در سه طبقه و بر روی هم ساخته شده و همزمان نقش برج دیده‌بانی و حفاظتی را در وسط باغ داشته ایفا می‌کرده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی با اشاره به ویژگی‌های خاص این اثر تصریح کرد: کاربرد پوشش‌های گنبدی و هشت تاق هر طبقه، اجرای پلکان مارپیچ دسترسی به طبقات بالا که ارتباط طبقات را بر قرار می‌کرده و همچنین مصالح خشتی و آجری به کار رفته در این بنا را می‌توان از ویژگی‌های خاص اثر نام برد.
مکرمی‌فر ادامه داد: این بنا دارای سند شش‌دانگ ملکی به نام «غلام‌محمد هنرخواه» است که مالک به منظور حفظ و نگهداری از بنا پیشنهاد ثبت اثر در فهرست آثار ملی ایران را اعلام نموده است.
محمود طغرائی، مسئول دفتر ثبت آثار تاریخی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی همچنین در مورد مشخصات اثر تشریح کرد: این خانه‌برج که هم اکنون در باغی مستطیل شکل به ابعاد ۱۵۵ در ۳۲ متر که در راستای شمال شرقی و جنوب غربی ساخته شده تنها نمونه به جای مانده از این سنت خانه‌سازی در باغ‌ها و مزارع قدیمی منطقه بوده که به همت مالک هنوز قابل استفاده است.
وی عنوان کرد: همچنین محوطه باز وسیعی که شامل درختان و باغچه‌های پیرامونی است که جلوه خاصی به بنا داده است.
مسئول دفتر ثبت آثار تاریخی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی افزود: مصالح به کار رفته در بنا خشت خام و ملات گل و آهک در جرز دیواها و استفاده محدود از آجر است. قطر فضای داخلی اتاق اول این خانه در طبقه همکف ۶۵۰ سانتی‌متر و ضخامت دیوار ۷۰ سانتی‌متر است.
طغرائی ادامه داد: از گوشه این اتاق راه پله‌ای به صورت پلکان مارپیچ با عرض ۷۰ سانتی‌متر به طبقه بالا در ارتباط است و همین حالت در دوطبقه بالایی نیز تکرار شده و راه رسیدن به پشت‌بام از همین مسیر است. پلان ساختمان در بیرون نیز دایره‌ای، در داخل چهارگوش و دارای ۴ طاق بوده که در چهار طرف با پنجره‌ای به بیرون احاطه شده است.
بر اساس گزارش روابط‌عمومی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی، وی با اشاره به اهمیت طراحی معماری سنتی در ترکیب دو کاربری مختلف مسکونی و دفاعی در یک بنا و پیچیدگی این طراحی گفت: در پوشش طبقه همکف سقف گنبدی و در طبقات بالا سقف چوب‌پوش استفاده شده است.
طغرائی اضافه کرد: در فضای پشت نیز یک بام جان‌پناه به ارتفاع ۱.۲۰ متر ساخته شده و روزنه‌هایی به سمت اطراف وجود دارد که از بالا به بیرون احاطه داشته و از فضای پایین هیچگونه دیدی به سمت روزنه‌ها ندارد؛ اطراف بنا تحت نظارت برج بوده و به محدوده اطراف تسلط و دارای کاربری امنیتی و مسکونی داشته است. از پشت‌بام نیز در تابستان‌ها به عنوان محلی برای استراحت استفاده می‌شده است.