زندگی و آثار محمدعلی اسلامی ندوشن در یک نگاه
در اولین روز درگذشت محمدعلی اسلامی ندوشن، حقوق‌دان، قاضی، شاعر، پژوهشگر، استاد دانشگاه، منتقد ادبی، مترجم و روشنفکر ایرانی مروری بر زندگی و آثار این استاد فقید زبان و ادبیات فارسی داریم.
پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۳۴، چند سال در کسوت قاضی دادگستری خدمت کرد، اما بعد به تدریس حقوق و ادبیات در برخی دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌های عالی پرداخت. سال ۱۳۴۸ به دعوت رئیس وقت دانشگاه تهران، به همکاری با این دانشگاه دعوت شد و براساس تألیفاتی که در زمینه ادبیات انتشار داده بود، هیئت علمی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران شد.
پس از آن، بیش از ۱۰ سال به تدریس نقد ادبی و سخن سنجی، ادبیات تطبیقی، فردوسی و شاهنامه، شاهکارهای ادبیات جهان در دانشکده ادبیات و تاریخ تمدن و فرهنگ ایران در دانشکده حقوق پرداخت و تا سال ۱۳۵۹ که به انتخاب خود از دانشگاه تهران بازنشسته شد، در این دانشگاه تدریس می‌کرد.
در سوابق تألیفاتی مهم این استاد توانمند ادبیات، که بالغ بر ۵۰ کتاب و صدها مقاله در باب فرهنگ و تاریخ ایران و ادبیات فارسی است. می‌توان به موارد زیر تأکید کرد:
در شعر نو دو مجموعه «گناه» و «چشمه»، در زمینه داستان نویسی، رمان «افسانه و افسون» و در داستان کوتاه «پنجره‌های بسته» در قالب نمایش نامه نیز «ابرزمانه وابرزلف» را به رشته تحریر در آورده است.
در حسب‌حال نویسی چهار جلد کتاب شیرین و جذاب «روزها» در سفرنامه نویسی کتاب‌های «صفیر سیمرغ»، «آزادی مجسمه»، «در کشور شوراها»، «کارنامه چین» را نوشته است.
توجه به تاریخ و گذشته ایران که توجه نویسندگان برجسته معاصر را به خود جلب کرده، از جمله فعالیت‌های تاریخی اوست. کتاب «ایران و یونان در بستر باستان» حاصل این تتبع تاریخی است.
تألیفات بی‌نظیر او در زمینه شاهنامه، سند ملی ایرانیان را به خوبی به ما شناساند و مورد تمجید بسیاری از پژوهشگران قرار گرفت. مثل: «زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه».
از سایر آثار این استاد ارجمند می‌توان به «نامه به فرزند»، «از رودکی تا بهار» (دو جلد)، «ایران و تنهایی‌اش»، «باران نه رگبار»، «تأمّل در حافظ»، «تحقیق در منظومه ویس و رامین گرگانی»، «ذکر مناقب حقوق بشر در جهان سوم»، ترجمه و مؤخره «پیروزی آینده دموکراسی»، ترجمه «جهاد در اروپا»، ترجمه «آنتونیوس و کلئوپاترا»، ترجمه «ملال پاریس و برگزیده‌ای از گل‌های بدی» و..... اشاره کرد.
اسلامی ندوشن افزون بر این تألیفات، فصلنامه‌ای نیز با عنوان «هستی» منتشر کرده است، که در دو دوره، از سال ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۴ و همچنین از سال ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۴ فعالیت داشت.
«نامه به فرزند» آخرین اثر چاپ شده این استاد زبان و ادبیات فارسی است.