شمشیرِ دولبه‌ی یارانه نقدی، یکسو حذف رانت؛ سوی دیگر افزایش تورم - کسری بودجه
موقعیت بودجه‌ای کشور بالاخره ابراهیم رئیسی را وادار ساخت تا به سیاق گذشته رقمی جدید در پرداخت یارانه نقدی را مطرح کند و مقدار مشخص و قابل توجهی از این یارانه‌ها را از بازار جمع کند.
یک تاریخچه مختصر
در انتقادات و بررسی‌ها از فشار این میزان پرداخت به جیب دولت سخن بسیار گفته شده، اما تنها چندسال بعد از اجرای طرح، حجم عظیم بودجه سالانه دولت و میزان بی‌ارزشی مبالغ پرداختی در اثر تورم چنان شد که در عمل دولت را نسبت به حذف این دریافت این مبلغ ناچیز نیز بی‌انگیزه کرد. چه اینکه دولت نیز حوصله دردسر بابت حذف این مبلغ هم نداشت. و تنها اعلام عدم نیاز به یارانه‌ها برای برخی دهک‌های ثروتمند را «داوطلبانه» اعلام کرد.
با همه این احوال پس از خروج ترامپ از برجام و افزایش فشارهای ناشی از حذف سوبسید بنزین، دولت حسن روحانی اقدام به عرضه یارانه جدیدی به نام (ارز ۴۲۰۰تومانی ترجیحی واردات) کرد. این یارانه پنهان دولت برای کنترل قیمت‌ها در شرایطی داده شد که بسیاری بر این باور بودند که عرضه این یارانه می‌تواند منشاء بروز و ظهور مفاسد زیادی باشد. این یارانه ارزی البته بیشتر در اختیار تولیدکنندگان و واردکنندگان قرار داشت. توزیع فسادآمیز این ارز کار را به جایی رساند که با تعویض تیم مدیریتی قوه مجریه پس از پایان مهلت قانونی حسن روحانی، زمزمه‌ها از طرف مجلس و دولت جدید برای حذف ارز ۴۲۰۰تومانی بیش از پیش جدی شد. این بحث‌ها ادامه داشت تا اینکه شب ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۰ ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور طی یک سخنرانی حذف ارز ترجیجی را رسما اعلام کرد.
رئیسی در سخنان خود اعلام کرد که قرار است سه دهک پایین جامعه دریافتی نقدی یارانه‌ای ۴۰۰هزارتومانی داشته باشند و سایر مردم در دهک‌های مختلف نیز همگی یارانه ۳۰۰هزارتومانی دریافت کنند.
تجربه یارانه نقدی به‌جای یارانه بنزین با افول ارزش پول ملی
سال‌ها پیش دولت احمدی‌نژاد برای مدیریت یارانه‌ها ابتدا به سراغ نرخ بنزین یارانه‌ای رفت. قیمتی که سال‌ها همان ۱۰۰تومان حفظ شده بود و در یک اقدام هماهنگ ابتدا در سال ۱۳۸۶ با کارت سوخت سهمیه‌بندی شد و سپس در سال ۱۳۸۹ با حذف بخشی از یارانه دولتی بنزین، در یک شب سه برابر شد. از آن تاریخ بنزین سهمیه‌ای ۳۰۰تومان و بنزین آزاد ۷۰۰تومان شد و پس از آن به‌مرور این دو نرخ در ابتدای دولت روحانی به‌صورت چراغ خاموش، همان سهمیه‌ای ۷۰۰تومان و آزاد ۱۰۰۰تومان شد. این نرخ ۷ سال ثابت بود که دوباره در آبان۱۳۹۸ یک شبه سه برابر شده و به رقم ۳۰۰۰تومان افزایش یافت. در این میان البته نرخ بنزین فوب خلیج فارس همان حدود ۰.۵ دلار یا ۴۹سنت باقی مانده است.
ما در شوک دوم بنزینی و پرداخت یارانه نقدی به‌جای سوبسید بنزین، سال ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ با تورم ۴۰درصد و پس از شوک سوم بنزینی و پرداخت یارانه معیشتی به یارانه نقدی قبلی، با تورم نزدیک به ۵۰درصد مواجه شدیم.