علیرضا بهشتی: پدر درباره حجاب، مخالف اجبار و حامی اقناع بود
علیرضا بهشتی گفت: بسیاری خانم‌های مسلمان در هامبورگ حجاب نداشتند، زمانی که برخی از این خانم‌ها به جلسات تفسیر یا جلسات هفتگی دیگری که در مسجد برقرار بود می‌آمدند، هیچ اجباری نداشتند برای حضور در جلسات روسری به سر کنند.
متاسفانه بعدها، رعایت حجاب، اجباری شد. واکنش امروز برخی زنان و دختران، به اجبار و تندروی‌هایی است که در حال افزایش هستند. اما باید مراقب بود زیرا شهید بهشتی اعتقاد داشتند و پیش بینی کرده بودند، بکارگیری و افزایش فشارها برای رعایت اجباری حجاب، ناراحتی فردی ایجاد می‌کند، سپس تجمیع این سرحوردگی‌های فردی، انتقاد عمومی را شکل می‌دهد و درنهایت، طغیان عمومی را درپی خواهد داشت. .
از ویژگی‌های شهید بهشتی، مخالفت با اجبار به دلیل تاثیر آن در ایجاد نفاق و دوگانگی شخصیتی است. خاطره‌ای در باره این نگاه و رفتار بازدارنده ایشان به یاد دارید؟
خاطراتی چه قبل و چه بعد از انقلاب یادم هست. به عنوان نمونه، منشی ایشان در «مرکز اسلامی هامبورگ»، کراوات می‌زد و شهید بهشتی برخورد آمرانه با منشی مرکز نداشت. در نمونه‌ای دیگر، یکی از قضات کراواتی دیوان عالی کشور، بدون کراوات نزد شهید بهشتی می‌رود و ایشان می‌پرسد، چرا کراوات نزده اید؟ آن قاضی هم می‌گوید، من فکر کردم شاید شما خوش‌تان نیاید. شهید بهشتی پاسخ می‌دهد، این مساله شخصی شماست خودتان دوست داشتید، کراوات بزنید و اگر دوست نداشتید نزنید. اما این که فقط برای خوشایند من کراوات نزنید، کار درستی نیست.
شهید بهشتی از نقش اجبار در راندن افراد و جامعه به سوی نفاق و دورویی آگاه بود و به شدت تلاش می‌کرد مانع شکل گیری اجبارها شود اما افراطی‌گری‌ها بعدها و به خصوص بعد از ترورهای سال ۱۳۶۰، میدان دار شدند و دو پارگی‌ها و چندپارگی‌هایی در جامعه به وجود آوردند که آثار زیانبارش را اکنون هم مشاهده می‌کنیم.
ایشان ارزیابی از پیامد اجبار و تحمیل در حوزه اجتماعی داشتند؟
شهید بهشتی سال ۱۳۵۹ و در مراسم نخستین سالگرد شهادت استاد مرتضی مطهری، در فیضیه قم می‌گویند، سعی نکنید دین را تحمیل کنید، زیرا اگر دین را تحمیل کنید، مردم علیه شما طغیان خواهند کرد.
بحث نظری شهید بهشتی در کدامیک از آثار ایشان منعکس است؟ آیا به بحث‌هایشان به عنوان یک مصلح عمل هم می‌کردند؟
کتاب «نقش آزادی در تربیت کودکان» تالیف ایشان سرشار از تربیت انسان رشید و رشد یافته و اصلاح جامعه از کودکی است. شهید بهشتی دیدگاه‌های مندرج در این کتاب را به لحاظ عملی و تجربی در طول سالیان متمادی فعالیت در حوزه تعلیم و تربیت به بوته عمل گذاشت و نتایج عملی آن را مشاهده کرده بود. زندگی ایشان به لحاظ عملی سرشار از شواهد فراوانی در ارتباط با مدرسه‌های «دین و دانش» و «حقانی» در قم، مدرسه «رفاه» و روابط‌شان به لحاظ آموزشی و تربیتی با اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا و آمریکا است. کتاب «نقش آزادی در تربیت کودکان» بحث‌های اساسی برای اولیاء و مربیان، و پدر و مادرهایی داشت که در مدارس اسلامی قبل از انقلاب، فرزندانشان را ثبت نام کرده بودند.
برخی معتقدند شما تفاوت نگاه با پدرتان شهید بهشتی دارید و دیدگاه‌های ایشان را بر اساس نگاه خودتان تفسیر می‌کنید؟ این ادعا به ویژه در باره حجاب، چقدر صحت دارد؟
آثار ایشان همگی در دسترس است. با توجه به دغدغه جدی ایشان در باره بحث انتخاب مبتنی بر آزادی و آگاهی، این بحث، به حوزه بحث حجاب هم تسری داشت. در مورد مساله حجاب، در هیچ یک از سخنرانی‌ها و مکتوبات ایشان پیدا نمی‌کنید که اجبار حکومت را توجیه یا توصیه کرده باشند. چندسال پیش که در باره دیدگاه‌های مرحوم بهشتی راجع به حجاب صحبت کردم، برخی، نواری از صحبت‌های مرحوم بهشتی مربوط به بعد از انقلاب بازنشر کردند که در آن، ایشان به خانم‌هایی که شرایط بعد از انقلاب را درک نمی‌کنند و با لباس نا مناسب در انظار عمومی حاضر می‌شدند، اعتراض و انتقاد می‌کند. البته ایشان این انتقاد را نه فقط به خانم‌ها که نسبت به آقایان هم دارند.