کتابی که مهم‌ترین دوران تاریخ اسلام و تغییر سرنوشت مسلمانان را تحلیل می‌کند
چاپ نخست کتاب "حکومت علوی و بحران اشرافیگری" تألیف محمدعلی مقدم از سوی انتشارات سروش وارد بازار نشر شد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، این کتاب تحلیلی در خصوص دوران حکومت امام علی (ع) و جنگ‌های سه‌گانه جمل، صفین و نهروان است؛ حوادث این برهه از تاریخ مسئله‌ای است که از زمان وقوع آنها تا عصر حاضر همواره مورد بحث و مناقشه بین گروه‌های مختلف مسلمان و فرقه‌های اسلامی و حتی شرق‌شناسان قرار گرفته است.
کتاب "حکومت علوی و بحران اشرافیگری" با استفاده از منابع دست اول تاریخی در پی کنکاش و تحلیلی دقیق‌تر از علل و ریشه‌های پدید آمدن جنگ‌های دوران حکومت امام علی(ع) است، اما پرداختن به جنگ‌های سه گانه مورد نظر با توجه به تقابل و تضاد بین گروه‌های تأثیرگذار و صاحب نفوذ در جامعه آن روزگار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به ویژه آنکه مشابه این گونه جنگ‌ها در دوران حکومت خلفای گذشته و دوران حکومت پیامبر(ص) سابقه نداشته است.
ریشه‌های شکل‌گیری این جنگ‌ها و شرکت شخصیت‌های مهم و مشهور تاریخ صدر اسلام و سرنوشت آنها از موضوعاتی است که بررسی و موشکافی آنها همواره از موضوعات بحث‌برانگیز و جذاب تاریخی به شمار می‌رود. خواننده محترم و آگاه از رویدادهای تاریخی صدر اسلام به روشنی می‌داند که این جنگ‌ها از آغاز دوران حکومت امام علی (ع) آغاز و تا آخرین روزهای حیات ایشان ادامه داشته است. اما تحلیل و کنکاش دقیق‌تر در این موضوع مستلزم بررسی ریشه‌ها و دلایل پیدایش آنها در روزگاری پیش‌تر از زمان وقوع آنهاست.
در این نوشتار ابتدا به اختصار ساختار سیاسی و اجتماعی حکومت اسلامی در دوره نبوی معرفی شده و سپس رویدادها و حوادثی که بعد از رحلت پیامبر (ص) رخ داده بررسی می‌شود و در نگاهی گذرا به عوامل اصلی پدید آمدن اختلافات در بین نخبگان جامعه اسلامی در دوران حکومت خلفا اشاره می‌شود. آنگاه، کتاب در سه فصل جداگانه به ریشه‌یابی و عوامل مهم و تأثیرگذار در وقوع جنگ‌های جمل، صفین و نهروان خواهیم می‌پردازد. در این بخش، با استناد به منابع نخستین سعی شده تا تصویر روشنی از علل و ریشه‌های پدید آمدن این رویدادها ارائه شود.
در بخش پایانی با بررسی و تحلیل نقاط اشتراک و افتراق عوامل مؤثر در پدید آمدن این جنگ‌ها، تلاش شده تا تصویری جامع‌تر از اوضاع اجتماعی و جریان‌های سیاسی تأثیرگذار دوران حکومت امام علی ارائه شود.
در بخشی از کتاب آمده است:
" ظهور و گسترش اسلام در سرزمین بدوی و فاقد فرهنگ تمدن شبه جزیره، چنان تأثیرگذار و درخشان جلوه کرد که در مدت زمان کوتاهی، بسیاری از سنت‌های جاهلی و تعصبات قبیله‌ای جای خود را به احکام و تعالیم عدالت محور اسلام داد. بعد از رحلت رسول خدا عدم پای‌بندی به اجرای آموزه‌های اسلامی و بازگشت به مؤلفه‌های جاهلی، حکومت و جامعه را به تدریج دچار تغییر و تحول ارتجاعی کرد. اندیشه‌های جاهلی که در گذشته محدود به اشرافیت مکی، برتری قریش و یا اولویت‌ها و تعصبات قبیله‌ای و عشیره‌ای بود، این بار در ساختار حکومتی و اجتماعی با تغییر ظاهری و صوری، اما با همان ماهیت گذشته نمایان شد.
تصاحب قدرت به بهانه قرابت نسبی، بهره‌مندی بیشتر از مواهب اقتصادی به دلیل نزدیکی به کانون‌های صاحب قدرت، ایجاد طبقات اجتماعی به بهانه سوابق دینداری، بازگشت اشرافیت حاکمیتی و نمونه‌های بسیار دیگر از این دست، از رجوع و بازگشت به سنت‌های جاهلی حکایت می‌کند.
گذر زمان و استمرار این رویکرد در دوره خلیفه سوم، به ویژه میدان‌داری بنی‌امیه به اوج خود رسید. در نتیجه مردم با شورش علیه وضعیت پیش آمده و تمایل به حاکمیت عادلانه، خواستار قبول خلافت توسط امام علی (ع) شدند. تنگناهای ایجاد شده و ایجاد بدعت‌ها و تضادهای اجتماعی و نظام طبقاتی در بهره‌مندی از مواهب اقتصادی، اشتیاق و اصرار مردم را به ایجاد حکومت علوی هر چه بیشتر کرد.
فاصله گرفتن از سنت‌های ناب نبوی، و خو گرفتن با سنت‌های نوین جاهلی ، باعث ایجاد معضلات و چالش‌های پیچیده شد. احیای سیره و سنت نبوی در حکومت علوی با تربیت و رشد در فضای حاکمیت گذشته، نومسلمانان و حتی مسلمانان سابقه‌دار را دچار تناقض و تردید شدید در تصمیم‌گیری‌های مهم و تأثیرگذار در سرنوشت جامعه کرد. وقوع جنگ‌های سه‌گانه جمل، صفین و نهروان که از آنها تعبیر به جنگ‌های داخلی می‌کنیم، حاصل این تضاد و تناقض‌هاست. "
چاپ نخست این کتاب در 218 صفحه و با قطع وزیری توسط انتشارات سروش وارد بازار نشر شد.