براساس نظرسنجي اداره کل مطالعات اجتماعي و فرهنگي شهرداري تهران منتشر شد؛ آلودگي هوا، پسماند و کم‌آبي؛ 3 معضل اصلي کلانشهر تهران
نتايج مطالعه صورت‌گرفته در شهرداري تهران نشان مي‌دهد 76 درصد آب تهران در بخش مسکوني مصرف مي‌شود.
به نقل از روابط عمومي معاونت اجتماعي و فرهنگي شهرداري تهران، براساس مطالعه‌اي که زيرنظر اداره کل مطالعات اجتماعي و فرهنگي شهرداري تهران، تحت عنوان «بررسي آگاهي، نگرش و عملکرد شهروندان تهراني درخصوص مشکلات زيست‌محيطي و کم‌آبي» انجام شده ،3معضل آلودگي هوا، پسماند و کم‌آبي در راس معضلات محيط‌زيستي کلانشهر تهران قرار دارند. جامعه آماري اين تحقيق را شهروندان بالاي 15سال ساکن در مناطق 22گانه تشکيل مي‌دهند که طي آن، به‌صورت تصادفي با 1167شهروند در مناطق يادشده مصاحبه شده است.
نخستين زنگ خطر جدي درباره آلودگي هواي تهران در سال 1374 به صدا درآمد. در آن هنگام نزديک به 100نفر از کارشناسان و مدرسان حوزه‌هاي مرتبط محيط‌زيست، جغرافيا و شهرسازي در پي نشستي در سالن اجتماعات پارک‌شهر، متني موسوم به بيانيه «تهران 74» منتشر کردند که در آن براي نخستين بار از آلودگي هواي تهران به‌عنوان يک «بحران ملي» نام برده شده و راه مقابله با آن نيز «عزم ملي» عنوان شده بود. اين بيانيه عمدتا بر آثار بيماري‌زاي آلودگي هوا تأکيد داشت و نويسندگان آن کوشيده بودند بر اين نکته تأکيد کنند که عواقب نگران‌کننده بيماري‌هايي همچون افسردگي، اضطراب و انواع ناراحتي‌هاي تنفسي در تهران ناشي ازآلودگي هواست. اما واقعيت اين است که در همه سال‌هاي بعد از انتشار اين بيانيه، همچنان اثر بهداشتي آلودگي هوا بود که مورد توجه قرار مي‌گرفت؛ ولي در اين ميان، آثار زيست‌محيطي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي از جهت تأثيري که بر تخريب و رنگ‌باختگي آثار تاريخي، معماري و فرهنگي و آثاري که بر پوشش گياهي، درختان و حيات وحش و پرندگان دارد، فراموش شده است. اين امر ناشي از آن است که آماري که 3سال بعد از بيانيه هواي تهران 74 توسط جايکا (کنسرسيومي از مشاوران بين‌المللي که با محوريت کارشناسان ژاپني طرح جامع براي کاهش آلودگي هواي تهران را تدوين کردند) از سوي يک انجمن محيط زيستي منتشر شده بود بسيار هول‌انگيز بود. آماري که نشان مي‌داد سالانه شمار قابل توجهي از شهروندان تهراني بر اثر آلودگي هوا جان خود را از دست مي دهند.
پسماند؛ رتبه دوم معضلات محيط‌زيستي در تهران
پسماند پس از آلودگي هوا در رده دوم معضلات محيط‌زيستي تهران قرار دارد. تحقيقي که يک‌دهه پيش درباره اوضاع زيست‌محيطي شهر تهران انجام شده حاکي از آن است که پسماند‌هاي توليدي حدود 3/2ميليون خانوار تهراني بيش از 7/2ميليون تن است. وضعيت پسماند در مناطق 22گانه تهران هم نشان داد روزانه 7500تن زباله توليد مي‌شود، اما فقط 250تن آن بازيافت مي‌شود. اين رقم امروز به بيش از 8000تن در روز رسيده است. نکته در خور تأمل اينکه با عدم‌بهره‌برداري و مديريت نادرست زباله که از آن به‌عنوان طلاي کثيف ياد مي‌شود، نه‌تنها سرمايه قابل‌توجهي از دست مي‌رود، بلکه معضلات مربوط به نابودي عرصه‌هاي متعدد براي دفن زباله و تهديدهاي ناشي از آن را در پي دارد. با وجود اين، سال‌هاست که در کلانشهر تهران مسئله تفکيک زباله از مبدأ مطرح شده، ولي متأسفانه مديريت شهري موفق به اجراي طرح تفکيک زباله از مبدا نشده است؛ طرحي که در اکثر شهرهاي جهان اجرا شده و کاري غيرممکن نيست.
کمبود آب؛ سومين معضل محيط‌زيست تهران
سومين معضل محيط‌زيست کلانشهر تهران کمبود آب است. آب شهر تهران تا سال 1306از قنوات و چشمه‌ها تأمين مي‌شد، اما هم‌اکنون عمده آب شرب پايتخت از 5سد مهم تأمين مي‌شود. بنا بر تحقيقي که در سال 1386 انجام گرفته در سال 86 مصرف آب تهران بيش از 990ميليون مترمکعب بوده که 76درصد از اين ميزان در بخش مسکوني به مصرف رسيده است. اين در حالي است که مطابق برآورد‌هاي انجام‌شده، 23درصد از حجم آب ورودي به سيستم آبرساني هدر مي‌رود. در سال 1386 حداقل 610ميليون مترمکعب فاضلاب مربوط به فاضلاب‌هاي خانگي و صنعتي بوده که از اين ميزان، فقط 110ميليون مترمکعب توسط تصفيه‌خانه‌ها جمع‌آوري شده است، اما بقيه فاضلاب‌ها با ورود به چاه‌هاي جذبي باعث آلودگي سفره‌هاي آب زيرزميني شده است. اين درحالي است که خاک تهران قابليت تصفيه فاضلاب را ندارد و فشار زيادي را به سيستم تحميل کرده است. اکنون مصرف آب در تهران بسيار بيشتر شده و افزايش بي‌رويه جمعيت تهران باعث تشديد کمبود آب شرب شده است؛ ضمن آنکه خشکسالي‌هاي پي‌درپي به اين معضل دامن زده است. با وجود کمبود آبي که کلانشهر تهران دارد تحقيقات از مصرف دو برابري شهروندان تهراني از آب خبر مي‌دهند؛ ضمن اينکه موضوعات بي‌شمار ديگري مانند استفاده از آب سفيد و پاکيزه براي مصرف فلاش‌تانک‌هاي توالت، معيوب و بزرگ‌بودن سيفون‌ها و استانداردنبودن آنها، شست‌وشوي اتومبيل با آب شرب، درختکاري و چمن‌کاري نامتناسب، عدم‌رعايت الگوي مصرف و... در ميان شهروندان رايج است.
در بخش پاياني مطالعه‌اي که زيرنظر اداره کل مطالعات اجتماعي و فرهنگي شهرداري تهران صورت گرفته تأکيد شده است که اگر در زمينه موضوعات مورد بحث (آلودگي، پسماند و آب) تغييرات وسيع رفتاري رخ ندهد، استمرار اين وضعيت مي‌تواند محيط‌زيست شهري در تهران را با بحران جدي روبه‌رو سازد و حيات و بقاي بسياري از شهروندان را در معرض تهديد قرار دهد.
گفتني است منابع اين مطالعه در دفتر اداره کل مطالعات اجتماعي و فرهنگي شهرداري تهران موجود است.