آنطور که خداوند را باید شناخت …
آیت‌الله سیدان با بیان اینکه خداوند شناخته نمی‌شود الاّ به خود؛ عنوان کرد: «از حضرت علی(ع) سؤال شد خداوند را چطور شناختی؟ حضرت در پاسخ به این سؤال فرمود عرفنی نفسه؛ خداوند خودش، خودش را به من شناسانید». این شناخت درست است و باید خداوند را نیز به خود شناخت.
آیت‌الله سیدجعفر سیدان، ایشان در شرح خطبه توحیدی نهج‌البلاغه اظهار کرد: در خطبه ۱۹۵ مساله شناخت خداوند متعال مطرح شده که این شناخت به وسیله منابع ادارکی و ظاهری انسان شناخته نمی‌شود و نیاز به معرفت دیگری احساس می‌شود.
وی با اشاره به سوره اعراف در تفسیر المیزان ادامه داد: رؤیت به چشم که همگان نیز به آن معتقد هستند رویت مادی است که در گذشته، حال و آینده وجود داشته و دارد اما شناخت خداوند معرفت و دیدن دیگری می‌طلبد که از دایره استدلال، عقل، قدرت تعلق، شناخت به چشم و… محال است.
آیت‌الله سیدان با بیان اینکه آن شناخت و معرفت دیگر که در مرحله بالاتری از مرحله دیدن به چشم سر است، ابراز کرد: آن معرفت رویت قلبی نام دارد که در رویت چشمی و همچنین استدلال معنایی پیدا نخواهد کرد. ذات مقدس حق «معروفا عند کل جاهل» است؛ یعنی اینکه افرادی که جاهل به استدلال هستند و توانایی اثبات خداوند از طریق استدلال را ندارند اما خداوند را می‌شناسد.
این عالم و اندیشمند دینی افزود: خداوند آن چنان معروف نزد هر جاهلی است که غفلت برای او پیش نخواهد آمد؛ لذا خداوند برای او همیشه معروف و روشن است. انسان جاهل به کل شی است ولی جاهل به خداوند نیست؛ خداوند در نزد وی معروف است. عموم افرادی که جاهل به استدلال به ذات حق هستند اما خداوند نزد آنان معروف است؛ لذا اینجاست که می‌بینیم معرفت غیر استدلالی نیز وجود دارد که با آن می‌توان خداوند را اثبات کرد.
وی با اشاره به اینکه غیر از طرق استدلال عقلی، شناخت دیگری در کار است، عنوان کرد: در بعضی اخبار می‌توان از طریق عقل اثبات انجام شود ولی شناخت به معنای وصول و لقا با تفکر و عقل امکان پذیر نیست بلکه با غیر تفکر صورت می‌پذیرد.
آیت‌الله سیدان تصریح کرد: امام صادق(ع) فرمود هر کس فکر می‌کند خداوند را به حجاب، صورت ذهنی، عقلی و تمثلی در ذهن خود می‌شناسد، چه جور موحد است که خداوند را به غیر از خداوند شناخته است در حالی که خداوند را باید به خود شناخت.
این عالم و اندیشمند دینی با اشاره به حدیثی از حضرت علی(ع) در خطبه ۱۹۵ نهج‌البلاغه اظهار کرد: حضرت در این خطبه در خصوص عرفان الله بالله می‌فرمای جمعی از اندیشمندان و علما غیر از مسئله شناخت خداوند متعال به آیات و روایات و استدلال راهی دیگر که معرفت فطری است را نیز بدان معتقد هستند.
وی ادامه داد: در خصوص شناخت خداوند و عرفان الله مطالب بسیاری از شخصیت‌های علمی نقل شده که اشتراک عنوانی دارد ولی در مبانی متفاوت هستند. بخشی از روایات عرفان الله بالله در اصول کافی، بحارالانوار و توحید صدوق به کرات در ابواب مختلف آمده است.
آیت‌الله سیدان با بیان اینکه در خصوص اینکه خداوند شناخته نمی‌شود الا به خود؛ در باب ۴۱ توحید صدوق صفحه ۲۸۵ احادیثی مختلف آمده است، عنوان کرد: از حضرت علی(ع) سؤال شد خداوند را چطور شناختی؟ حضرت در پاسخ به این سؤال فرمود عرفنی نفسه؛ خداوند خودش، خودش را به من شناسانید. ایشان در جای دیگر فرمود هر چیزی را به خودش بشناسید؛ این شناخت درست است و باید خداوند را نیز به خود شناخت.