بهاءالدین خرمشاهی: ترجمههای انگلیسی و فرانسه قرآن بیش از فارسی/ هر روز دو صفحه حافظ و سعدی بخوانید
گروه ادب ــ بهاءالدین خرمشاهی در رونمایی ترجمه مجموعه «حافظ» گفت: بهترین نصحیت من این است که روزانه دو صفحه از حافظ و سعدی که هر دو دُرّ گرانبهای دریای ادبیات فارسی هستند را بخوانید.
نخستین نشست پنجشنبه صبحهای بخارا صبح امروز ۳۰ خردادماه در دیدار و گفتگو با بهاءالدین خرمشاهی، قرآنپژوه و حافظ پژوهی صاحب سبک و قلم و با حضور جین لویسون ایرانشناس از دانشگاه لندن در خانه گفتمان شهر برگزار و کتاب ترجمه «حافظ» رونمایی شد.
خرمشاهی در این نشست گفت: به عنوان آدم پرکار، مشهور هستم. تا همین الان هم نمیدانستم که ۵۰ سال است کار میکنم. یک زندگینامه خودنوشت دارم و یک زندگینامه خودنوشت فرهنگی را نیز ویرایش میکنم. قبلاً هر روز ۴۰ صفحه مینوشتم، اما اکنون به اندازه ۴۰ صفحه نمیتوانم ویرایش کنم.
وی افزود: در مجموعه کتاب «حافظ» درباره زمانه و زمینه فرهنگی حافظ، از سبک نو ظهور او در غزل و اندیشه و سلوک سیاسی، اندیشههای فلسفی و کلامی و دینی و اعتقادات حافظ همچنین اندیشه عرفانی او و جایگاه و پایگاهش در عرفان اسلامی و درباره دو پیام با دستاورد بزرگ او یعنی عشق و رندی سخن گفته شده است.
خرمشاهی با بیان اینکه در کتاب دانشنامه «حافظ و حافظ پژوهی» ابیات و واژگان دشوار هم معنی کرده که در دانشنامهها چندان مرسوم نیست، ادامه داد: بدون شک نسخههای متعددی از دیوان حافظ بوده و حافظ دائم آن را ویرایش میکرده است. در واقع مهمترین کار حافظ غیر از زیباییآفرینیها، افزودن زیبایی به جهان اندیشه و زندگی روزمره ما بوده است و من تصویری که از حافظ در ذهنم، بدون شک و با استنباط، زیبا بوده و توانسته این همه زیبایی را بیافریند.
این استاد قرآنپژوه گفت: مقاله مفصلی درباره «حق سعدی به گردن حافظ» دارم. یعنی حافظ وامدار سعدی بوده است. در کمتر ادبیات جهانی میتوان دید که دو شاعر همقله باشند و ما با حافظ و سعدی زندگی میکنیم.
وی در ادامه درباره ترجمههای قرآن نیز گفت: من درباره حدود ۵۰ ترجمه قرآن، نقدهایی را نوشتهام و اگر چیزی فروگذاشتهام، فروگذاشتنی بوده است. برخی از من سؤال میکنند که بهترین ترجمه قرآن کدام است و من میگویم که بهترین ترجمه نداریم، اما میتوانم ۱۰ ترجمه را معرفی کنم. همان زمان که من ترجمه میکردم، برخی بیان میکردند که چقدر باید ترجمه فارسی انجام شود؟ در حالی که تعداد آنچه از ترجمههای کامل قرآن به زبان انگلیسی و فرانسه برمیآید، تعداد این ترجمهها بیش از تعداد ترجمههای فارسی است. در حال حاضر حدود ۱۰۰ ترجمه خوب از قرآن به زبان انگلیسی و به همان میزان ترجمه خوب از قرآن به زبان فرانسه وجود دارد.
خرمشاهی افزود: پرهیز من از معرفی نکردن بهترین ترجمه قرآن، به دلیل رقابت من نیست و تاکنون ۳۰ بار در قطعهای گوناگون وزیری، رحلی و پالتویی چاپ شده است و یا حافظنامه سه بار تجدید چاپ شده که شمارگان آن در هر چاپ ۱۰ هزار نسخه بوده است، در حالی که اکنون بسیاری از کتابها به شمارگان ۲۰۰ نسخه و کمتر رسیدهاند.
این مترجم قرآن در ادامه تأکید کرد: بهترین نصحیت من برای شما این است که کسانی که سعدی کمتر و حافظ را بیشتر خواندهاند و یا برعکس، جبران کنند؛ چرا که هر دو دُرّ گرانبهای دریای ادبیات فارسی هستند. هر روز دو صفحه از حافظ و سعدی بخوانید، در یک سال میتوانید دیوان آنها را یک دور بخوانید.
وی درباره نثر فارسی هم گفت: از پیش از «شاهنامه» تا «بخارا» را باید بخوانید، به ویژه اینکه در روزگار ما که نثر فارسی، خوب و به عبارتی نثر معیار است.
مجتبی حبیبی، مترجم این اثر در ادامه این نشست با بیان اینکه این کار افتخاری برای ما بود و برای انجام آن شوق داشتیم، گفت: استاد کتابی را نوشته که درباره شعر و زندگی حافظ است و در طول پروسه ترجمه نیز بیاندازه با مهربانی ما را حمایت کردند.
افشین شحنهتبار، مدیر انتشارات «شمع و مه» نیز در ادامه گفت: من کمترین نقش را در این کار داشتم و برای انتشار و ترجمه کتابی همکاری کردم که آدمهای بزرگی از حافظ تا خرمشاهی در آن بودند. اما این کتاب به دلیل اهمیت و پیچیدگیهای فنی، ترجمه آن بینهایت سخت و دشوار بود، اما ترجمه خوبی با کمترین خطا انجام شد و این برای کسی که رشته فنی و مهندسی خوانده، تعجببرانگیز بود.
وی ادامه داد: این اثر به همت دو مترجم ایرانی، مجتبی و لیلا حبیبی به انگلیسی ترجمه شده و آن را ساجده اثنی عشری نمونهخوانی و الینور اوکالاهان ویراستاری کرده است و امیدواریم بتوانیم در ماه اکتبر آن را در لندن رونمایی کنیم.
شحنهتبار یادآور شد: این کتاب در اصل نمای دیگری از حافظ است و رویکرد متفاوتی نسبت به کتابهای دیگری که درباره حافظ نوشته شده، دارد و بینهایت کتاب مهمی است.
یادآور میشود، کتاب ترجمه «حافظ» به دلیل عدم امکان حضور استاد خرمشاهی در خارج از کشور، در ایران رونمایی شد و در ماههای آتی در دانشگاه لندن رونمایی و نقد و بررسی خواهد شد. این اثر در ۵۰۰ صفحه و یک مجلد منتشر شده و پیشتر انتشارات ناهید نسخه فارسی آن را چاپ کرده است.