بخش خصوصی، مسافر جامانده گردشگری زیارتی

مدیران دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی در گفت‌وگو با «توریسم» مطرح کردند:

 

 

 

 

 

پایان مراسم اربعین امسال و بازگشت زائران ایرانی از سفر کربلا با انتقادهای مدیران و دست‌اندرکاران دفاتر خدمات مسافرت هوایی

و جهانگردی به نحوه مدیریت این سفرها همراه بود.

اسماعیل ناصری:

البته این انتقادها مختص سال‌جاری نیست و بیش از آنکه ناظر بر عملکرد سازمان حج‌‌‌وزیارت در اربعین امسال باشد، سیاستی را هدف قرار می‌دهد که در آن سفرهای خروجی زیارتی مانند اربعین، حج عمره و… به آژانس‌های خاصی منحصر شده است. در ادامه، گفت‌وگوی «توریسم» را با چند نفر از فعالان حوزه حمل‌ونقل هوایی در مورد سفرهای خروجی زیارتی با محوریت اربعین امسال می‌خوانید.
■ سازمان حج به بخش خصوصی نظر مساعد ندارد
محمد مداح معتقد است که سازمان حج و زیارت نسبت به بخش خصوصی و فعالیت این بخش در سفرهای خروجی زیارتی موضع‌گیری منفی دارد و نظرش مساعد نیست.
این فعال گردشگری مذهبی و زیارتی در گفت‌وگو با «توریسم» عنوان کرد: سامانه سماح به روی «پلیس+10» باز شد اما روی آژانس‌ها به‌طور عمومی باز نشد و فقط آژانس‌هایی که زیرمجموعه خود سازمان حج و زیارت بودند، امکان دسترسی به این سامانه را پیدا کردند.
وی ادغام مجوزهای سه‌گانه بندهای «الف»، «ب» و «پ» را راهگشای خیلی از مشکلاتی دانست که دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی با آنها مواجه هستند و در ادامه گفت: همان‌طور که می‌دانید، سه سازمان هواپیمایی کشوری، میراث‌فرهنگی و حج و زیارت به ترتیب مسئولیت صدور مجوز و نظارت بر آژانس‌های بند «الف»، «ب» و «پ» را برعهده دارند و هر کدام ساز خودشان را می‌زنند. هواپیمایی کشوری و میراث‌فرهنگی، هر کدام مبلغی دریافت و مجوزها را تمدید می‌کنند اما مجوز بند «پ» که توسط سازمان حج و زیارت صادر می‌شود، دائمی است. اگر این سه بند ادغام شوند، سیاست واحدی به وجود خواهد آمد که از هرج‌ومرج جلوگیری می‌کند.
مداح با بیان اینکه سیاست نظام تقویت بخش خصوصی است، اضافه کرد: باید تکلیفمان را با خودمان روشن کنیم و بدانیم که آیا قصد داریم در راستای اصل 44 قانون اساسی حرکت کنیم؟ بالاخره باید از یک‌جایی شروع و تقویت بخش خصوصی را آغاز کنیم و اگر هم ضعفی داشته باشیم، باید آن را برطرف کنیم. چه‌بسا اگر بحث حج عمره دست بخش خصوصی بود، مشکلاتی که برای آن به‌وجود آمد، اصلاً پیش نمی‌آمد. فعال‌شدن بخش خصوصی رقابت را به دنبال خواهد داشت و وقتی رقابت وجود داشته باشد، کیفیت خدمات هم بیشتر خواهد شد.
■ سازمان حج و زیارت باید ناظر باشد، نه مجری
امید محمدعلیخان نیز با تصریح این مطلب که امکان فعال‌شدن در زمینه سفرهای زیارتی مانند حج تمتع، اربعین و… باید در اختیار تمام آژانس‌ها قرار بگیرد، عنوان کرد: ما سال‌هاست که این چالش را با دولت داریم. با این حال همان‌طور که در اربعین امسال هم دیدیم، فقط یک‌سری از آژانس‌ها در این زمینه فعال هستند.
عضو هیئت‌مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران در ادامه به گزینش آژانس‌ها اشاره کرد و گفت: هر نوع درجه‌بندی برای ایجاد فضای انحصاری به هیچ‌وجه مورد تأیید انجمن صنفی نیست؛ همان‌طور که در گذشته هم نبوده است.
مشاور شورای عالی سیاست‌گذاری کشورهای اسلامی در حوزه گردشگری در ادامه به تجربه دیگر کشورهای اسلامی در این زمینه اشاره کرد و توضیح داد: کشورهایی که مسلمان هستند و سفرهای حج دارند، عمدتاً فضایی باز را در اختیار بخش خصوصی قرار می‌دهند. سازمان حج و زیارت باید به‌عنوان ناظر به کار نظارت بپردازد، نه آن‌طور که داریم می‌بینیم وارد حوزه اجرا شود. آژانس‌هایی هم که هستند، به واسطه سهمیه‌ای که می‌گیرند، در واقع کمیسیون محسوب می‌شوند و در بحث اجرا هیچ‌گونه دخل و تصرفی ندارند.

محمدعلیخان هم به ضرورت ایجاد فضای رقابتی در سفرهای خروجی زیارتی اشاره کرد و با بیان اینکه رقابت همیشه باعث افزایش کیفیت می‌شود، گفت: دولت باید سازوکاری ایجاد کند که توان بخش خصوصی بالا برود. ما سال‌هاست که داریم بر این ضرورت تأکید می‌کنیم اما متأسفانه گوش شنوایی وجود ندارد، چون بعضی‌ها با توجه به منافعی که در این انحصارگرایی دارند، علاقه‌ای به بازشدن فضا برای ورود بخش خصوصی نشان نمی‌دهند. در حالی که تجربه‌های مشابه فراوانی وجود دارد، مانند نمایشگاه‌های گردشگری که در آنها به دلیل نوع نگاه دولتی ما هیچ‌گاه کار درخشان و قابل دفاعی از دولت ندیده‌ایم. وقتی رقیبی نباشد، تنوع محصول هم نیست و وقتی تنوع نباشد، طبعاً مطلوبیت و کیفیت هم پایین‌تر است. حضور بخش خصوصی باعث عزت‌مندشدن سفرها و تورهای زیارتی می‌شود و اعتبار گردشگری ما را در زمینه‌های مختلف از جمله ترانسفر، هتل و… بالا می‌برد. در حالی که امسال در سفرهای اربعین مشکلات زیادی وجود داشت که ناشی از همین عدم‌رقابت بود. از جمله موضوع تخصیص ارز به زائران اربعین که بازتاب بسیار بدی در افکار عمومی در سطح بین‌المللی داشت و انعکاس آن در رسانه‌های بین‌المللی به وجهه ایران و ایرانی لطمه زد. دولت هیچ تمهیدی برای برگرداندن پول مردم به خودشان نداشت و این بسیار جای تأسف دارد.
مهدی آزاد هم به مصوبه سال 1380 هیئت‌وزیران در ارتباط با به‌رسمیت شناختن دفاتر خدمات مسافرت هوایی به‌عنوان عوامل اخذ روادید اشاره کرد و توضیح داد: آن مصوبه آژانس‌های مسافرتی را به‌عنوان تنها عامل اخذ روادید و تنظیم و انجام قراردادهای مسافرتی و ارائه خدمات کلی سفر به مسافر می‌شناسد. اخذ روادید در اساسنامه و پروانه بهره‌برداری ما به صراحت آمده و طبق آن مصوبه هیئت‌وزیران که در سال 1380 تصویب شد، متولی اخذ روادید آژانس است.
این فعال گردشگری مذهبی و زیارتی در ادامه گفت‌وگو با «توریسم» عنوان کرد: آژانس‌ها بارها به‌صورت انفرادی اقدام به برگزاری تورهایی با قیمت‌های مناسب‌تر و کیفیت بهتر کردند اما حج و زیارت مانع به ثمر رسیدن آن شد. آزاد افزود: بر اساس همان مصوبه سال 80 هیئت‌وزیران در خصوص آژانس‌های مسافرتی، آژانس‌ها برای اجرای سیاست‌های دولت در بخش گردشگری باید بازوی اجرایی دولت باشند. گردشگری یک عرصه گسترده است که همان‌طور که می‌تواند تجاری باشد، زیارتی هم ممکن است باشد، در حالی که حج و زیارت با اقدام فراقانونی خود آژانس‌ها را محدود کرده است.
در زمینه روادید هم که تا حد تعطیل‌کردن دفاتر رفتند. البته این موضوع در مورد امسال صدق نمی‌کرد. امسال مبلغ روادید را از سفارت ارزان‌تر می‌دادند و عملاً رانتی به وجود آورده بودند که دست آژانس‌ها کوتاه شود. ما سال‌ها در مورد نداشتن مجوز زیارتی آژانس‌ها بحث و اعتراض کردیم.
■ سامانه سماح باید به روی همه آژانس‌ها باز باشد
سیدمهدی سیدحسینی هم به انحصاری‌بودن سفرهای اربعین اشاره و بیان کرد: سامانه سماح که از سوی سازمان حج و زیارت برای سفرهای اربعین فعال می‌شود، بهتر است در اختیار همه دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی اعم از دارندگان بند «ب» و «پ» قرار گیرد. این فعال گردشگری زیارتی در ادامه به «توریسم» گفت: امسال سازمان حج و زیارت برای جلوگیری از واسطه‌گری امکان عقد قرارداد میان بخشی از دفاتر بند «ب» با دفاتر بند «پ» را فراهم کرد تا تحت مدیریت آنها اقدام به فعالیت کنند که خیلی مورد اقبال واقع نشد. به هر حال ما معتقدیم که در این زمینه باید تجدیدنظر به عمل بیاید و این امکان برای همه وجود داشته باشد که به سامانه سماح دسترسی پیدا کنند. وی واردکردن پلیس+10 به موضوع اخذ روادید برای اربعین را کاری غیرقانونی دانست و گفت: چون موضوع زیارت اربعین مطرح بود، ما کوتاه آمدیم اما اگر تکرار شود، حتماً اقدام قانونی خواهیم کرد. به نظر ما ورود حج و زیارت به اجرای تورها قانون ان‌قلت دارد، چه رسد به پلیس+10. امیدواریم این کار دیگر تکرار نشود.