وعده تهران بدون گدا عملی می‌شود؟

معاون فرهنگی و اجتماعی شهردار تهران گفت: برنامه ای برای حذف، ساماندهی و بیرون کردن گدایان از شهر نداریم و در این حوزه سیاست های دیگری را دنبال می کنیم.

اگر محمد علی افشانی همچنان شهردار تهران بود این روزها باید درباره وعده ای که در نخستین نشست خبری خود درباره تهران بدون گدا داد، گزارش می داد.

او گفته بود یک ساله تهران را به شهری بدون گدا تبدیل می کند و جمع آوری متکدیان از ایده های قدیمی او بوده و برای آن برنامه ریزی کرده و از استانداری و کمیته امداد نیز به عنوان دو نهادی نام برده بود که در تحقق رویایی بدون گدا به کمک او خواهند آمد.

این وعده شهردار پیشین تهران در همان زمان هم انتقادهای زیادی را به دنبال داشت و به نظر می رسد دیگر از سوی مدیران اجتماعی شهر دنبال نمی شود.

محمد رضا جوادی یگانه، معاون فرهنگی و اجتماعی شهردار تهران در این رابطه گفت: وظیفه جمع آوری متکدیان بر عهده شهرداری است، اما نخست باید بدانیم دستفروشی با تکدی گری متفاوت است و آنکه دستفروشی می کند متکدی نیست. یعنی کسی که گلفروشی می کند یا ترازویی گذاشته و کار می کند را نمی توانیم متکدی بدانیم.

وی ادامه داد: تنها جمع آوری متکدیان بر عهده شهرداری است و برای نگهداری آنها مسئولیتی نداریم. مرکز فوریت های اجتماعی ما پس از جمع آوری متکدیان آنها را به استانداری تحویل می دهند.

حذف، ساماندهی و یا بیرون کردن متکدیان از شهر را توصیه نمی کنیم، اما قانع کردن مردم برای کمک نکردن به متکدیان و توانمند کردن این افراد زندگی داشته باشند از اهداف شهرداری است

جوادی یگانه در پاسخ به این پرسش که آیا همچنان سیاست تبدیل تهران به شهری بدون گدا دنبال می شود، بیان کرد: حذف، ساماندهی و یا بیرون کردن متکدیان از شهر را توصیه نمی کنیم، اما قانع کردن مردم برای کمک نکردن به متکدیان و توانمند کردن این افراد زندگی داشته باشند از اهداف ما است.

پیش از این نیز بارها از سوی مسئولان دولتی و شهری وعده تهران بدون گدا داده شده بود اما تهران همچنان بهشت متکدیان است.

حتی دستور ویژه رییس جمهور نیز نتوانست کمکی به حل این آسیب اجتماعی بکند. روحانی چند سال پیش در یکی از جلسات هیات دولت از وجود پدیده تکدی گری و اعتیاد در شهرهای کشور گلایه کرده و گفته بود وجود این متکدیان زیبنده ایران اسلامی نیست و پس از آن دستور پاکسازی شهرها از این معضلات را داد.

در همان جلسه رییس جمهوری از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزارت کشور، نیروی انتظامی، شهرداری ها و مسئولان محلی خواست تا پاکسازی چهره شهرها از این پدیده ناهنجار اجتماعی را با جدیت دنبال کنند و شناسایی و مقابله با شبکه های گرداننده این ناهنجاری ها را در اولویت ماموریت های دستگاه های مسئول قرار دهند.

اما از آن سال تا به امروز گدایان تهرانی بدون نگرانی مشغول فعالیت هستند. در این فاصله یک مدیر جوان هم در شهرداری وعده داد دو ساله تهران را بدون گدا می کند که در همان زمان معاونت وقت اجتماعی به شوخی به او گفت اگر این وعده را محقق کند خودش حکم معاونت برای وی می زند و اعضای شورای شهر هم وعده او را ناشی از خامی و جوانی دانستند و گفتند آرزو بر جوانان عیب نیست.

تهران بدون گدا آرمان خوبی است اما شدنی نیست

محمد خلیل زاده جامعه شناس معتقد است: تهران بدون گدا آرمان خوبی است اما شدنی نیست؛ زیرا جمع آوری متکدیان موضوعی بین بخشی است و تنها با اراده یک نهاد حل نمی شود.

به اعتقاد او باید به مردم آگاهی داده شود که برای کمک به متکدیان دست به جیب نشوند. مردم از روی عاطفه، ترحم و دلسوزی به متکدیان کمک می کنند اگر مردم دست به جیب نشوند این مشکل حل می شود در شهرهایی مانند اصفهان و تبریز به دلیل همین رویکرد، این مشکل به صورت ریشه ای حل شده است، چون مردم می دانند نهادهای حمایتی به نیازمندان کمک می کنند و دیگر نیازی به کمک آنها نیست.

سو استفاده از حس عاطفه و ترحم شهروندان توسط متکدیان موضوعی است که مریم احمدی، آسیب شناس هم بر آن تاکید می کند و می گوید: مردم ایران دارای روح انسان دوستی هستند و دوست دارند به هم کمک کنند و برخی از این حس سو استفاده کرده و درآمدهای کلانی به دست می آورند. گدایی در تهران به یک پدیده درآمدزا تبدیل شده است و مردم خیلی به گدایان کمک می کنند و گدایی را به جرم پر درآمدی بدل کرده اند. گدایان در پایتخت جمع آوری می شوند، بارها به محاکمه قضایی می روند و جریمه می شوند اما به دلیل آنکه درآمد خوبی دارند و مردم به آنها کمک می کنند دوباره به این چرخه باز می گردند و یک گدا روزانه چند صد هزار تومان در این شهر می تواند در آمد داشته باشد.

به گفته او مردم به چشم یک نیازمند به متکدیان نگاه می کنند. حتی وقتی مجریان قانون در حال جمع آوری این افراد هستند آنها با علم به این موضوع مقاومت کرده و تلاش می کنند مردم را متاثر کرده و شهروندان را در مقابل مجریان قانون قرار دهند. مردم ما به گدایان نگاه محبت آمیز دارند اما اگر بدانند تنها ۱۵ درصد کسانی که گدایی می کنند نیازمند واقعی هستند دیگر کمک های سابق را به آنها نمی کنند.

این آسیب شناس اجتماعی با بیان اینکه پنهان کردن گدایان و معتادان از سطح شهر راه حل برخورد با این مشکلات نیست و باید به دنبال راهکارهای ریشه ای برای ساماندهی این افراد در سطح شهر باشیم می گوید: برخی موضوعات را باید به صورت ریشه ای حل کرد. با حذف علایم و نشانه ها مشکلی حل نمی شود. برنامه ریزی های کوتاه مدت برای حل آسیب های اجتماعی فراگیر از سطح جامعه مانند این است که ما به یک بیماری عفونی مسکن دهیم تا تبش پایین بیایید و فکری برای درمان عفونت نکنیم. یکی از دلایل مهم تکدی گری و اعتیاد، مشکلات اقتصادی است. افرادی که با انگیزه کار به تهران می آیند اما توان اداره زندگی خود و خانواده را ندارد مجبور هستند تکدی گری کنند. بعضی نیز به دلیل همین مشکلات به اعتیاد روی می آورد یا به دلیل طرد شدن از سوی خانواده، کارتن خواب می شود. هرچند این مشکلات دلایل متعددی دارد.

امان الله قرایی مقدم جامعه شناس و استاد دانشگاه هم با اشاره به اینکه همه متکدیان نیازمند نیستند، می گوید: برخی از این افراد اگر برایشان کار پیدا شود هم تمایلی به کار ندارند و سرقفلی جایی که درآن گدایی می کنند را به کسی نمی دهند.

به نظر می رسد سیاست های مدیران گذشته در حوزه آسیب های اجتماعی تغییرات اساسی کرده است و دیگر موضوعات این حوزه به شکل گذشته دنبال نمی شود.