چرا استفاده از ماسک باید اجباری شود؟
لزوم استفاده از ماسک آن‌قدر جدی است که رهبر‌انقلاب نیز اخیرا به‌طور خاص به این مساله اشاره و بر استفاده همگانی از ماسک تاکید کردهاند.
شیب ابتلا و مرگ به‌واسطه کرونا به‌سرعت بالا رفته‌است، همین دیروز ویروس کرونا ۱۶۲ نفر را به کام مرگ کشانده‌است، بیشترین تعداد مرگ از اول اسفند تا امروز. در خانه ماندن و قرنطینه هر‌چند موثر اما امکان‌پذیر نیست، تولید و دسترسی به واکسن هم همین‌طور اما راه‌حل موثری که حتی برخی می‌گویند میزان ابتلا را تا یک‌پنجم کاهش می‌دهد در حال حاضر استفاده از ماسک است، راهی که حالا برای استفاده شهروندان از آن پویش‌های به راه افتاده‌است و دولت در برخی از مکان‌ها برای استفاده از آن متوسل به اجبار شده‌است. از زمانی که سازمان بهداشت جهانی استفاده از ماسک را برای ابتلا بی‌تاثیر می‌دانست تا حالا که پویش «من ماسک می‌زنم» به‌راه‌افتاده‌است تنها پنج ماه گذشته‌است، همین تناقض در تاثیرگذاری ماسک هم شاید دلیلی باشد بر بی‌توجهی اغلب شهروندان در استفاده نکردن از آن. حالا اما از ۱۵تیرماه استفاده از ماسک اجباری شده است، بالاخره پس از بحث و تبادل‌نظرهای زیاد میان اعضای ستاد ملی کرونا، حسن روحانی، رئیس‌جمهوری اعلام کرد از ۱۵ تیرماه همه مردم باید در فضاهای شلوغ و پرتردد ماسک بزنند.
توصیه رهبر انقلاب به استفاده از ماسک
لزوم استفاده از ماسک آن‌قدر جدی است که رهبر‌انقلاب نیز اخیرا به‌طور خاص به این مساله اشاره و بر استفاده همگانی از ماسک تاکید کردهاند. ایشان در سخنرانی روز هفتم تیر خود بعد از انتقاد از سست‌شدن مردم و مسؤولان در مبارزه با کرونا این‌طور گلایه کردند: «من می‌بینم که مسؤولان محترم در تلویزیون حضور پیدا می‌کنند، در حالی که دور و برشان هم آدم هست، ماسک هم نزده‌اند؛ خب حالا من هم الان ماسک ندارم، اما دور و بر من کسی نیست؛ اگر چنانچه دو نفر، سه نفر بیایند دور و بر من، بنده هم حتما ماسک می‌زنم. خب وقتی که شما که مسؤول دولتی هستید، در یک اجتماع مردمی ماسک نمی‌زنید، این جوانی هم که در خیابان دارد راه می‌رود و حوصله ماسک ندارد، تشویق می‌شود که نزند.»
ایشان بی‌توجهی به لزوم استفاده از ماسک را یکی از دلایل افزایش آمار جان‌باختگان ناشی از کرونا در کشور دانستند و عنوان کردند: «نتیجه این اتفاقات همین می‌شود که بعد از آن‌که تلفات ما دورقمی شده‌بود و به حدود سی و چند نفر رسیده بود، حالا رسیده به صد و سی و چند نفر؛ این انسان را غصه‌دار می‌کند. حدود یک‌ماه، یک‌ماه‌ونیم قبل، در آمارهایی که به ما دادند، از بعضی از استان‌ها نام آوردند که در آنها هیچ تلفاتی نبوده، بنده واقعا از ته دل خوشحال شدم، خدا را شکر کردم که الحمدلله این تعداد استان‌هایی هستند که در آنها هیچ تلفاتی وجود نداشته؛ حالا همین اخیرا، یعنی چند روز قبل از این گزارشی به من دادند، دیدم بعضی از همان استان‌هایی که آن روز در گزارش بود که هیچ تلفات نداشتند تلفات متعددی در آنها گزارش کردهاند؛ انسان غصه‌اش می‌شود، خب نباید این کار را بکنیم، باید ملاحظه کنیم، باید مراقبت بکنیم؛ هم مردم مراقبت کنند، هم مسؤولین مراقبت کنند.»
از ۲۵ خرداد که تعداد مرگ روزانه مبتلایان به ویروس کرونا به عدد امیدوارکننده ۳۴نفر رسیده بود تا دیروز که رکورد همه این ماه‌ها با ۱۶۲ نفر کشته شکسته شد تنها ۱۵روز می‌گذرد. بسیاری بالا رفتن این تعداد کشته در این بازه زمانی کم را تعبیر به آغاز موج دوم شیوع کردند اما آنچه نمودار مرگ و میر را با شیب عجیبی بالا برد نه آغاز موج دوم که عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی بود. در موج آغازین شیوع آن‌طور که مسؤولان وزارت بهداشت و درمان می‌گویند تا ۸۰درصد شهروندان خود را ملزم به رعایت این اصول می‌دانستند، حالا اما تنها ۱۱درصد از شهروندان خود را مقید به رعایت پروتکل‌های بهداشتی می‌دانند. هر چند این تنها قصور مردم نیست و بازگشایی کسب و کارها و اداره‌ها و… هم بی‌تاثیر در کاهش شگفت ایندرصد نبوده‌است. میزان ابتلا و مرگ و میرها افزایش چشمگیری داشته‌است اما چرا دولت استفاده از ماسک را از ۱۵ تیرماه اجباری کرده‌است؟ مگر تهیه ماسک با توجه به آنچه خود ستاد ملی مقابله با کرونا ادعا کرده و در دسترس است یک هفته زمان نیاز دارد؟ اگر وضعیت هشدار‌دهنده‌است که حداقل آمار روزانه مبتلایان و کشته‌ها دال بر این است، چرا از هفته آینده استفاده از ماسک اجباری شده‌است؟ مرگ بر اثر ابتلا حالا دارد ساعت می‌زند اما راهکار‌های پیش‌رو برای کم‌شدن این مرگ و میرها به هفته می‌کشد.
قضاوت جامعه ایرانی نسبت به خودش بی‌رحمانه است. این نمونه از خلقیات ایرانی‌ها اما بهانه خوبی است برای آن که دولت‌ها بی‌تدبیری‌شان را پشت آن پنهان کنند. در ماجرای کرونا هم این اتفاق بارها و بارها افتاده‌است، این که تمام تقصیرات بالارفتن میزان مرگ و میر و شیوع دوباره کرونا را فقط به پای رعایت‌نکردن پروتکل‌های بهداشتی از سوی مردم بدانیم.
در همان روزهای ابتدایی وقتی ماسک در بازار نایاب شد مقصر این کمبود «محتکران بودند»، دستور به ماندن در خانه که شد تصاویری از مسافرت مردم مدام دست به دست می‌شد تا این باور که «تقصیر خودمان است» بیشتر هوادار بیابد. حالا هم که استفاده از ماسک اجباری شده احتمالا همه آنها که از آن استفاده نکنند همدست مرگ دیگر شهروندان خواهند شد. این در حالی است که وقتی استفاده از ماسک در مترو اجباری شد قرار بر این بود که قیمت ماسک‌ها ۴۱۰ تومان باشد. قراری که البته هیچ‌وقت محقق نشد و همین حالا در مترو نمی‌توان با کمتر از ۱۵۰۰ تومان ماسک تهیه کرد.
وقتی حرف از اجبار می‌شود باید بستری برای استفاده سهل‌تر شهروندان از آن هم مهیا شود، این که از یک‌سو شهروندان را مجبور به استفاده از ماسک کنیم و از سوی دیگر با کمبود ماسک در بازار و افزایش قیمت آن روبه‌رو شویم تنها ارمغانش یک دلسردی عمیق از دولتمردان است و بس. نه با اجبار که تنها با یک توصیه هم می‌شد مردم را مجاب به استفاده از ماسک کرد، توصیه‌ای همراه با تحقق وعده‌ای که داده شده بود؛ یعنی کاهش قیمت ماسک. همین حالا اگر قیمت ماسک به همان عدد وعده داده‌شده کاهش پیدا کند قطعا تعداد بسیاری از مردم بدون هیچ اجباری از آن استفاده خواهندکرد.
اجبار به استفاده از ماسک قطعا تاثیر مهمی در میزان تقاضای آن خواهد داشت. میزان تولید ماسک از ابتدای فراگیری تاکنون هم جهش معناداری داشته است. از تولید روزانه ۳۰۰ هزار ماسک گرفته تا حالا که مدیرکل اداره تجهیزات سازمان غذا و دارو می‌گوید تولید ماسک سه‌لایه در کشور به بیش از ۲.۵ میلیون رسیده‌است. آن‌طور که حسین صفوی گفته در حوزه ماسکN95 تنها روزانه ۱۵ هزار ماسک تولید می‌شد اما امروز بیش از ۱۵۰ هزار ماسک N95 تولید می‌شود که برای بخش‌های مورد نیاز مصرف می‌شود. این آمار در حالی است که اواخر فروردین امسال بزرگ‌ترین کارخانه تولید ماسک در جنوب غرب آسیا در اشتهارد کرج آغاز به کار کرد. کارخانه‌ای که به همت ستاد اجرایی فرمان امام(ره) راه‌اندازی شد و آن‌طور که مسؤولانش می‌گویند در آنجا روزانه یک میلیون ماسک پزشکی سه‌لایه تولید می‌شود.
نتایج نظرسنجی‌ای که از سوی یک خبرگزاری رسمی صورت گرفته نشان می‌دهد بیش از ۹۰درصد شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی موافق اجباری‌شدن ماسک هستند.
نمونه آماری این نظرسنجی کمی بیشتر از ۳۰۰۰ نفر است اما اگر همین تعداد را بتوانیم با کمی اغراق به جمعیت بزرگ‌تری تعمیم بدهیم، نتیجه این می‌شود که اجبار در استفاده از ماسک احتمالا روش موثری خواهد بود. امروزه بسیاری از کارشناسان بهداشتی در داخل و خارج از ایران به این نکته تاکید می‌کنند که استفاده همه از ماسک می‌تواند راه شیوع کرونا را سد کند. به راحتی می‌شود با اجباری‌کردن استفاده از ماسک در معابر و مکان‌های عمومی، شهرهای ایران را از حالت قرمز به زرد و سفید نزدیک کرد. قوانین سفت و سختی هم می‌شود برای آنهایی که ماسک استفاده نمی‌کنند وضع کرد. در برخی کشورها از جمله آلمان، ترکیه، اسپانیا و فرانسه هم استفاده از ماسک اجباری شده‌است. در آلمان کسانی که از قانون اجباری‌شدن ماسک تبعیت نکنند، ۱۵۰ یورو جریمه می‌شوند؛ این جریمه برای فروشندگانی که قانون‌شکنی کنند، می‌تواند تا ۵۰۰۰ یورو افزایش یابد.
پی‌بردن به چرایی استفاده نکردن اغلب شهروندان از ماسک نیاز به و پژوهش دارد، این‌که چرا تا اجبار در استفاده نباشد از ماسک استفاده نمی‌کنیم هم همین‌طور. حتی با آگاهی از این نکته که استفاده از ماسک می‌تواند به عدم ابتلای اطرافیان‌مان بینجامد هم نکته مهمی است. جالب این‌که در بسیاری از موارد برخی نه تنها از ماسک استفاده نمی‌کنند بلکه استفاده‌کنندگان آن را هم به سخره می‌گیرند و این در حالی است که ایرج حریرچی، معاون کل وزیر بهداشت و درمان استفاده از ماسک و ترویج دیگران به استفاده از آن را یکی از موارد «امر به معروف» می‌داند و معتقد است استفاده از ماسک به طور معمولی ۸۵درصد احتمال انتقال ویروس را کم می‌کند. کیانوش جهانپور هم در توییتی اهمیت استفاده از ماسک را این‌طور عنوان کرده و نوشته: «اگر روش یا وسیله‌ای ۸۵ تا ۹۵درصد در پیشگیری از کرونا موثر باشد از آن استفاده خواهید کرد؟ پس ماسک بزنید.»
حالا استفاده از ماسک در کنار تاثیرش بر سلامت فردی به نوعی امری اخلاقی هم بدل شده‌است. استفاده از ماسک وقتی تاثیر بسیار بیشتری در کنترل بیماری خواهد داشت که تعداد بیشتری از شهروندان از آن بهره ببرند، همین نکته کافی است تا استفاده از ماسک را اخلاقی بدانیم. هر چند همچنان آگاهی نسبت به تاثیرات بسیار زیاد استفاده از ماسک در کنترل این بیماری کم است و در کنار اجبار به استفاده باید آگاهی‌بخشی هم صورت بگیرد. مهم‌تر از آن باید دسترسی شهروندان به ماسک آسان‌تر و قیمت آن هم کمتر شود تا بتوان شهروندان را در استفاده از آن ترغیب کرد.
جمشید گلپور، دبیر ستاد لجستیک مقابله با کرونای وزارت صمت هفته گذشته قیمت مصوب ماسک تولید کارگاهی را ۱۵۰۰ تومان اعلام کرده و حسین صفوی، مدیرکل اداره تجهیزات و ملزومات پزشکی سازمان غذا و دارو هم قیمت مصوب ماسک سه لایه صنعتی را «در کارخانه ۷۰۰تومان» اعلام کرده‌است.
در بازار اما تفاوت قیمت‌ها بیشتر است. با وجود قیمت‌های مصوب اعلام شده، در مراجعه به مراکز توزیع، قیمت‌ها چندان استاندارد و معقول به نظر نمی‌رسد و با نرخ‌های مصوب فاصله زیادی دارند، تا جایی که بسته‌های ماسک با قیمت‌های نامتعارف عرضه می‌شوند. برای مثال قیمت ماسک N95 یا فیلتردار از ۸۰۰۰تومان شروع و تا ۳۵، ۴۰ یا ۵۰ هزار تومان و گاه ۸۰ هزار تومان می‌رسد.